Gedenksteen voor Anton de Kom onthuld: 'Draagt bij aan erkenning'

• Jurjen Boekraad

  redacteur Online

In de Nieuwe Kerk in Amsterdam is een gedenksteen onthuld voor de Surinaams-Nederlandse schrijver, anti-koloniaal activist en verzetsman Anton de Kom. De steen komt in de kerkvloer te liggen tussen die van andere schrijvers als Hella Haasse, W.F. Hermans, P.C. Hooft, Multatuli en Isaäc da Costa.

Zijn familie, die de steen onthulde, noemt het een bijzonder en eervol moment dat bijdraagt aan de verdere erkenning van De Koms werk en gedachtengoed.

"Anton is een groot deel van zijn leven dwarsgezeten door de koloniale overheid, maar ook door de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog", zei achterkleinzoon Vincent de Kom vanochtend op NPO Radio 4. "Toen heeft hij nauwelijks erkenning gekregen voor zijn werk en had hij een heel moeilijk leven. Er is zo lang gestreden voor eerherstel. Het is heel mooi dat dit nu gebeurt."

Dat de steen vandaag is onthuld, is geen toeval. Morgen wordt gevierd dat Suriname in 1975 onafhankelijk werd. Bovendien is het in februari 125 jaar geleden dat De Kom werd geboren.

Natasja Kensmil, schilder en winnaar van de prestigieuze Vermeer Prijs 2021 voor haar uitzonderlijke artistieke talent, ontwierp de steen. Daarop tekende ze onder meer haar weergave van het portret van De Kom door Piet Zwart zoals dat stond op de eerste uitgave van zijn levenswerk, Wij slaven van Suriname.

Ook het geboortehuis van De Kom staat op de steen. "De woning staat in de wijk Frimangron, waar vrijgekochte totslaafgemaakten een huis konden bouwen", zegt Kensmil. "Het is ook de wijk waar hij korte tijd zijn adviesbureau had om naar de verhalen van de arbeiders te luisteren. Dat huis draagt die verhalen in zich. Daarom vond ik het mooi om het erin te verwerken."

Het portret en het geboortehuis van De Kom:

Kensmil noemt het belangrijk om zo dicht mogelijk bij de ideeën van Anton de Kom te komen. "Zijn strijdlust, vooral met de pen. Ik wilde blootleggen wat zijn boodschap is, vooral over ongelijkheid. Over systematische onderdrukking en scheve machtsverhoudingen. Daar ben ik ook in mijn eigen werk veel mee bezig."

Daarnaast wilde ze de liefde voor Suriname verbeelden. Zo staan er verschillende Surinaamse gezichten op de steen en ook bomen en planten. Achterkleinzoon Vincent de Kom spreekt van "een ontzettend mooi ontwerp".

Strijd tegen racisme

Er is de laatste jaren steeds meer aandacht voor het leven en werk van De Kom. Zo werd hij twee jaar geleden opgenomen in de Canon van Nederland, het overzicht van de vaderlandse geschiedenis. Hij vertegenwoordigt de strijd tegen racisme en kolonialisme.

Ook werd Wij slaven van Suriname heruitgegeven. Het is enerzijds een geschiedschrijving van Suriname als ook een felle aanklacht tegen racisme en uitbuiting.

Bovendien is er een De Kom-tentoonstelling in het Openluchtmuseum in Arnhem:

"De Kom heeft een belangrijke rol voor de hele samenleving, omdat zijn verhaal laat zien hoe we omgaan met onze koloniale geschiedenis", zei Carl Haarnack van de Anton de Kom Stichting bij de aankondiging van de gedenksteen in augustus in Nieuws en Co. "Daarom is het belangrijk dat mensen kennisnemen van zijn gedachtengoed en van zijn boek."

Vorig jaar kondigde het kabinet in opdracht van de Tweede Kamer een ruiterlijk gebaar aan voor De Kom. Hoe dat er precies uit komt te zien, is nog altijd niet bekend. Maar er wordt achter de schermen nog steeds aan gewerkt, bevestigt Vincent de Kom desgevraagd. "We zijn daarover met het ministerie in gesprek."