Moskou woedend over Oekraïense invallen in kerken bij collaboratie-onderzoek
De Oekraïense veiligheidsdienst SBOe heeft meer dan 350 kerkgebouwen doorzocht in een onderzoek naar staatsondermijnende activiteiten. De dienst vreest dat de parochies van de Russisch-orthodoxe kerk worden gebruikt om pro-Russische geluiden te verkondigen en onderdak te bieden aan personen die verdacht worden van nauwe banden met Rusland.
Gisteren deden agenten van de SBOe een inval in het beroemde Holenklooster in Kiev. Daar vonden ze onder meer een Oekraïense man die zou werken bij een pro-Russisch persbureau. Ook trof de SBOe personen aan met Russische of vervalste paspoorten.
Bij de doorzoekingen zijn meer dan vijftig mensen ondervraagd, maar voor zover bekend is niemand aangehouden. Ook werden 'pro-Russische boeken' en contant geld (omgerekend zo'n 150.000 euro) in beslag genomen.
De SBOe heeft deze foto's vrijgegeven:
SBOeDeze foto's van de onderzoeken in de kerken zijn door de SBOe naar buiten gebracht 
SBOeDeze foto's van de onderzoeken in de kerken zijn door de SBOe naar buiten gebracht 
SBOeDeze foto's van de onderzoeken in de kerken zijn door de SBOe naar buiten gebracht
Het gaat om Russische-orthodoxe kerken, die onder het patriarchaat - ofwel het gezag - van Moskou vallen. Het Holenklooster valt onder de Oekraïense tak van de Russisch-orthodoxe kerk van het Moskou-patriarchaat. Het rivaliserende Oekraïense patriarchaat zou graag het duizend jaar oude complex willen overnemen, daardoor is diepe onenigheid ontstaan tussen de twee takken.
Vanuit Moskou is woedend gereageerd op de invallen in de kerken. Het ministerie van Buitenlandse Zaken sprak vandaag van een 'goddeloze en immorele' daad, De Russisch-orthodoxe kerk beschuldigt Oekraïne van intimidatie.
De Russische president Poetin heeft de - in zijn woorden - "vernietiging van de Russisch-orthodoxe kerk in Oekraïne" als rechtvaardiging voor de Russische invasie van Oekraïne aangehaald. De doorzoeking ligt dus ultragevoelig. De SBOe benadrukt dat "het beginsel van onafhankelijkheid van alle geloven" wordt gerespecteerd in het onderzoek van de kerken.
De Oekraïense hoogleraar theologie Cyril Hovoroen gaat ervan uit dat de SBOe niet van plan is om priesters te vervolgen vanwege hun mogelijk pro-Russische opvattingen. Dat zou illegaal zijn, zei hij in BBC Newshour. "Ik denk dat ze vooral op zoek zijn naar een antwoord op de vraag of er actieve collaboratie plaatsvindt."
De grootste oppositiepartij van Oekraïne werkt ondertussen aan een wetsvoorstel om de Russisch-orthodoxe kerk in z'n geheel te verbieden. Het is niet bekend of daar een meerderheid voor is.
Meerderheid 'Moskou-kerken'
In Oekraïense media zijn de afgelopen maanden berichten verschenen van Russisch-orthodoxe priesters die partij lijken te kiezen voor Rusland of het idee van 'Roeski mir' , waarbij Oekraïne en Belarus deel uitmaken van Rusland, prediken. Ook wordt er gevreesd voor meer praktische collaboratie, zoals de opslag van wapens en het onderdak bieden van 'saboteurs' in kerkgebouwen.
Ongeveer drie kwart van de Oekraïners hangt het oosters-orthodoxe geloof aan. Slechts circa 1160 parochies, met name in West-Oekraïne, horen bij het patriarchaat van Kiev. Onder het patriarchaat van Moskou vallen ruim 11.700 parochies in Oekraïne.
De leider van de Russisch-orthodoxe kerk, patriarch Kirill, is een groot voorstander van de oorlog in Oekraïne, die hij tot een heilige strijd tegen het Westen heeft verklaard. De parochies in Oekraïne die onder Kirills patriarchaat vallen, hebben zijn woorden veroordeeld en braken daarmee deels de banden met Moskou. Maar ze stappen niet over naar het Kiev-patriarchaat.
Overstap ingewikkeld
Er zijn veel redenen waarom parochies niet overstappen, legt Katja Tolstoj uit. Zij is hoogleraar en directeur van het Instituut voor Academische Bestudering van het Oosters Christendom aan de Vrije Universiteit. "Kerkelijke eenheid is heel belangrijk voor de orthodoxe kerk. Als je overstapt, veroorzaak je een schisma. Dat doe je niet zomaar."
Als parochies het patriarchaat van Moskou trouw blijven, betekent het dus niet per se dat zij pro-Russisch zijn. "Dat staat los van elkaar", aldus Tolstoj. "Veel priesters maakt het ook niet veel uit waar ze precies onder vallen, of ze hebben geen zin om een politiek statement uit te dragen, of ze wachten af wie de oorlog wint."
