Europees Hof: register van bedrijfseigenaren mag niet openbaar voor publiek
De algemene toegankelijkheid van het register van eigenaren van bedrijven, het zogenoemde UBO-register, is in strijd met het recht op privacy. Dat heeft het Europese Hof van Justitie bepaald. In de uitspraak staat dat de brede toegang tot deze informatie een ernstige inbreuk vormt op de privacy en de bescherming van persoonsgegevens.
De openbaarheid van het register staat al langer ter discussie. Zo spande stichting Privacy First in 2020 al een zaak aan tegen de Nederlandse Staat. De stichting begrijpt dat eigenaren van organisaties in het register moeten staan, maar niet dat iedereen voor 2,50 euro per aanvraag aan de informatie kan komen. Nu is er een nieuwe uitspraak over een soortgelijke zaak in Luxemburg, die de privacyclubs in het gelijk stelt.
Otto Volgenant, de advocaat van Privacy First, is tevreden met de uitspraak. Hij spande het kort geding aan waarbij hij de Nederlandse rechter vroeg om vragen over deze kwestie aan het Europese Hof te stellen. Dat deed hij omdat het om Europese wetgeving gaat.
Maar toen bleek dat iemand uit Luxemburg hetzelfde idee had gehad en de vragen al gesteld waren. Elk land heeft een UBO-register - ze zijn overigens niet helemaal identiek - en ook vanuit Luxemburg kwamen vragen over de algemene openbaarheid van het register.
Over die zaak heeft het Europese Hof nu dus uitspraak gedaan, en die is volgens Volgenant precies in lijn met wat de stichting wenst: het UBO-register mag blijven, maar de openbaarheid gaat eraf.
"De uitspraak is belangrijk voor het beschermen van privacy", zegt Volgenant, "Degenen in het UBO-register vinden dat het heel veel impact heeft dat hun buurman of criminelen kunnen zien wat hun financiële belangen zijn."
Mondkapjesdeal
Burgers kunnen straks in beginsel geen gegevens meer opvragen, maar opsporingsdiensten als de FIOD en de Belastingdienst waarschijnlijk wel. Het ministerie van Financiën moet nog op de uitspraak reageren. Omdat de zaak over Luxemburg ging is nog niet duidelijk wat de gevolgen voor Nederland zijn.
Ook de Kamer van Koophandel, die het UBO-register beheert, zegt nog in gesprek te zijn met het ministerie. Het is nog onduidelijk of en wanneer de mogelijkheid voor het publiek om gegevens uit het register op te vragen verdwijnt.
Als dat wel gebeurt heeft dat consequenties voor journalisten, belangenpartijen of bedrijven, omdat ook hen de toegang tot het register wordt ontzegd, zegt Jesse Renema, projectleider bij Open State Foundation, die juist pleit voor openbaarheid.
"Dit terwijl journalisten wel degelijk een rol spelen in het opsporen van ondermijning, fraude en corruptie. Denk aan de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden, die ontdekt is door publieke toegang tot het UBO-register."
Balans tussen privacy en openbaarheid
"Er blijft nu een rookwolk hangen rondom al deze belangen en middelen", zegt Renema. "Om maatschappelijke doelstellingen zoals de energietransitie te kunnen realiseren moeten we degenen die de touwtjes in handen hebben bij bedrijven verantwoordelijk kunnen houden. Dat kan alleen wanneer we weten wie zij zijn".
De Open State Foundation vindt dat er een juiste balans moet zijn tussen privacy en openbaarheid, maar dat het op slot gooien van het UBO-register niet de oplossing is. Renema: "Sta je in het register, dan worden alleen je naam, geboortemaand en -jaar, nationaliteit en het land waarin je woont openbaar gemaakt. Als deze gegevens worden misbruikt, moet dit worden aangepakt. Nu wordt waardevol gebruik van deze gegevens onmogelijk gemaakt".
68 procent geregistreerd
Uit een recente Kamerbrief blijkt dat nog niet alle organisaties hun UBO's al geregistreerd hebben sinds dat in maart verplicht werd. De jongste cijfers gaan tot 1 oktober. Bijna 68 procent van de organisaties had toen hun UBO's geregistreerd, 32 procent dus nog niet.
Advocaat Volgenant verwacht dat meer UBO's zich zullen aanmelden als niet iedereen meer kan meekijken. Het ministerie van Financiën zegt terughoudend te zijn met het handhaven van de plicht om in het register te staan, omdat er werd gewacht op deze uitspraak van het Europese Hof.
