Kwart grootste familiebedrijven nog niet in anti-witwasregister

• Gidi Pols

  redacteur Economie

• Sharmentha Read

  redacteur Economie

Grote familiebedrijven in Nederland, zoals Jumbo, BCD Travel en De Heus, zijn niet vindbaar in het eigenaarsregister van de Kamer van Koophandel (KvK). Uit onderzoek van de NOS naar de dertig grootste familiebedrijven blijkt dat een kwart van de eigenaren nog ontbreekt. Een deel van de bedrijven zegt dat dat komt door achterstanden bij de KvK.

Nederlandse bedrijven moesten vóór 27 maart hun eigenaren inschrijven. Dit zogenoemde UBO-register is in de hele Europese Unie ingevoerd om witwassen, fraude en het financieren van terrorisme makkelijker op te sporen. Ook helpt het bij de controle op het naleven van sancties.

Van de bedrijven die wel in het zogeheten UBO-register staan, heeft een deel pseudo-eigenaren ingevuld, waardoor de echte eigenaren verhuld blijven. Dat is niet verboden, maar leidt er wel toe dat het register niet optimaal werkt.

Stroeve invoering

De familiebedrijven zijn daarmee typerend voor de relatief stroeve invoering van het UBO-register in Nederland, blijkt uit een internationale vergelijking van accountantskantoor PwC na navraag van de NOS. "Terwijl het heel belangrijk is", zegt Jesse Renema, projectleider bij Open State Foundation. "Malafide constructies worden blootgelegd door dit soort registers. Denk aan de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden of Russen die hun eigendom verhullen."

Door vertraging bij de KvK zijn nog niet alle inschrijvingen terug te vinden in het register. Zelfs als die verwerkingsachterstand is ingelopen, heeft nog maar 64 procent van de organisaties hun eigenaar doorgegeven, schatte het ministerie van Financiën. Honderdduizenden eigenaren zijn hierdoor in overtreding.

20 weken verwerkingstijd

"We hebben alle vereiste informatie voor BCD Group bij de Kamer van Koophandel geregistreerd", zegt een woordvoerder van het zakenreisimperium van miljardair John Fentener van Vlissingen. Dat hij en zijn zoon Robert-Jan niet te vinden zijn in het register komt volgens de woordvoerder door de verwerkingstijd bij de KvK. "Ze hebben ons geïnformeerd dat de verwerkingstijd kan oplopen tot wel 20 weken."

Ook andere onvindbare familiebedrijven als supermarktketen Jumbo, diervoederconcern Koninklijke de Heus en zuivelbedrijf Hoogtweg wijzen naar de KvK. Van autoconcern Louwman en bandendistributeur Inter-Sprint kreeg de NOS geen reactie.

Zelfs als de bedrijven zich wel ingeschreven hebben, blijft de eigenaar soms onbekend. Nederlands grootste familiebedrijf SHV heeft bijvoorbeeld vier directeuren opgegeven als 'pseudo-UBO's', terwijl de familie Fentener van Vlissingen de werkelijke eigenaar is.

SHV heeft niet gereageerd op vragen van de NOS over waarom er pseudo-UBO's zijn ingevuld. Voor de hand ligt dat geen van de familieleden meer dan 25 procent van de aandelen heeft. Als er geen eigenaar is aan te wijzen, mag een bedrijf directeuren doorgeven.

"Dat is een van de struikelpunten van de uitvoering van dit register", zegt Renema van Open State Foundation. "Het is nu heel makkelijk om er misbruik van te maken. Ons pleidooi: verlaag die grens naar 5 procent van de aandelen. Dan wordt het heel moeilijk om je te verschuilen achter pseudo-UBO's."

Grote Europese verschillen

In Europa zijn er grote verschillen in hoe voortvarend landen te werk gaan. "Van de vijf landen waarvan we weten hoeveel bedrijven zich hebben ingeschreven, is het percentage in Nederland met 64 procent duidelijk het laagst", zegt PwC-onderzoeker Mitra Tydeman-Yousef.

In landen als Gibraltar, België, Ierland en Luxemburg hebben bijvoorbeeld ongeveer 90 procent van de bedrijven zich ingeschreven in het register. Van de andere Europese landen zijn geen data beschikbaar.

Dat Nederland het relatief slecht doet, komt mogelijk doordat Nederland nog geen boetes oplegt aan bedrijven die hun eigenaren niet opgeven. "Je proeft dat Nederland wil wachten op de zaak bij het Europees Hof van Justitie", zegt Tydeman-Yousef. Die zaak gaat over de vraag of een openbaar UBO-register het recht op privacy buitenproportioneel schendt.

Twee derde van de EU-landen wacht niet op die zaak, blijkt uit het PwC-onderzoek. Zo legde Luxemburg deze maand een boete van 2500 euro op aan een bedrijf. In België is de eerste golf met waarschuwingsboetes van 500 euro uitgedeeld. Nederland stuurt vooralsnog alleen kleine aantallen waarschuwingsbrieven.