‘Dagtrip’ van Scholz naar China onder hoogspanning
Als een bezoek zo gevoelig ligt als dat van de Duitse bondskanselier Scholz aan China morgen, dan doen woorden ertoe. In het Kanzleramt noemen ze het liever geen staatsbezoek, maar verkenningsreis, of zelfs een 'dagtrip'. Want een hotel is er vanwege strenge coronavoorschriften niet geboekt voor Scholz, maar dat maakt het kortste bezoek ooit van een kanselier allemaal niet minder omstreden.
Scholz wordt de eerste belangrijke westerse leider die president Xi bezoekt in drie jaar tijd en de eerste nadat Xi zijn macht onlangs ongekend versterkte. Hij is ook de eerste sinds Rusland de oorlog in Oekraïne begon, waartegen China zich niet zo verzet als westerse landen graag willen.
Omstreden terminaldeal
Ondertussen neemt de Duitse economische afhankelijkheid van China toe. Afgelopen week zorgde de bondskanselier er nog eigenhandig voor dat een Chinees staatsbedrijf een deel van een terminal in de haven van Hamburg mocht kopen. Dat zien critici als een cadeautje aan Xi in een tijd dat andere westerse landen zich juist onafhankelijker willen maken van China. Met welke boodschap reist de kanselier naar Beijing?
Velen in Europa zien dit als Duitse egotrip: Duitsland eerst en handel eerst.
"Duitsland is de belangrijkste staat in Europa als het gaat om Chinapolitiek, en ook de staat die het meest moet veranderen", zegt Thorsten Benner. Hij is directeur van het GPPI, een Duitse denktank voor internationale vraagstukken. "Als les uit onze mislukte afhankelijkheid van Rusland moeten we nu beslissen hoeveel afhankelijkheid van China we ons kunnen veroorloven", vervolgt hij, verwijzend naar de problematische Duitse afhankelijkheid van Russisch gas.
Dat Duitsland die fout niet moet herhalen, daar lijkt iedereen in de regering het over eens. Maar niet over hoe je dat het beste aan kunt pakken. "De kritiek op Scholz tot nu toe is dat zijn Chinabeleid niet duidelijk genoeg is", zegt Benner. "Dit bezoek komt op een belangrijk moment."
Economisch afhankelijk
Dat Chinabeleid moet twee kanten hebben. Enerzijds zijn er de toenemende dreiging van Beijing tegenover Taiwan, de mensenrechtenschendingen in XinJiang en Hongkong en de relatie tussen Xi en Poetin. Anderzijds is Duitsland economisch afhankelijk van China.
Die twee kanten hangen nauw met elkaar samen, omdat de Duitse afhankelijkheid van China bepaalt hoe hard Duitsland op de andere vlakken kan optreden. Mocht bijvoorbeeld het conflict tussen Beijing en Taiwan escaleren en er sancties tegen China komen, dan hebben ook Duitse bedrijven zoals chemieconcern BASF, elektronicareus Siemens of autobouwer VW een groot probleem.
Duitsland moet die afhankelijkheid dus zo snel mogelijk verminderen, oordeelde ook het Duitse economisch instituut IW kortgeleden. Maar het tegendeel is het geval.
Aardmetalen en zonnepanelen
In de eerste zes maanden van dit jaar waren de Duitse investeringen in China al meer dan in elk jaar sinds 2000. Daarbij komt dat er veel meer goederen van China naar Duitsland gaan dan andersom. Ook in dat opzicht is Duitsland dus afhankelijk, al helemaal als het gaat om de invoer van bijvoorbeeld zeldzame aardmetalen, die nodig zijn voor technologie zoals zonnepanelen.
Binnen en buiten Duitsland is de kritiek op het bezoek nu zo groot dat Scholz, die niet bekend staat als goede communicator, zich genoodzaakt zag om via een ingezonden stuk in de krant de FAZ én op de Engelstalige site Politico uitleg te geven. Onder de titel Hierom draait het bij mijn reis naar China legt hij uit waarom het belangrijk is dat Duitsland pragmatisch blijft.
Beter politieke delegatie
Door het land de rug toe keren, zou je alleen maar bijdragen aan de vorming van nieuwe machtsblokken in de wereld, aldus Scholz. "Duitsland, dat de opdeling tijdens de Koude Oorlog op pijnlijke wijze ervaren heeft, wil dat niet."
In plaats daarvan wil hij juist een persoonlijk gesprek met Xi, waarin hij kan verkennen hoe Peking een toekomstige relatie ziet. China blijft bijvoorbeeld nodig om gezamenlijk klimaatverandering tegen te gaan. En tegelijk hoopt hij dat hij de Chinese president ertoe kan bewegen om Poetin ervan te weerhouden nucleaire wapens in te zetten in Oekraïne.
De vraag is of hij die boodschap meer kracht zou kunnen bijzetten als hij andere Europese leiders had meegenomen. De Franse president Macron wilde mee, maar mocht niet. "Velen in Europa zien dit als Duitse egotrip: Duitsland eerst en handel eerst", zegt Benner.
Hij vindt dat Scholz beter een politieke delegatie had kunnen samenstellen, in plaats van de handelsdelegatie met BASF, VW en Siemens. "Dat is een fataal signaal, waaruit blijkt dat hij het nog altijd mogelijk maakt dat deze bedrijven zich steeds verder van de Chinese markt afhankelijk maken."
