Positie arbeidsmigranten verbetert, maar wetgeving laat nog op zich wachten
Behandel arbeidsmigranten als gelijkwaardige mensen en niet als tweederangsburgers, dat was in oktober 2020 de belangrijkste boodschap van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten. Dat rapport-Roemer werd breed omarmd en het toenmalige kabinet riep op tot regulering van de sector.
Precies twee jaar later zijn er verbeteringen doorgevoerd, maar laat wetgeving nog op zich wachten.
In Nederland zijn arbeidsmigranten te veel afhankelijk van de werkgever, concludeerde oud-SP-leider Emile Roemer in zijn rapport over hun woon- en werkomstandigheden. Zo worden huisvesting, zorgverzekering en vervoer meestal geregeld door uitzendbureaus. Dat is prettig, omdat de mensen die hier komen het land niet kennen en de taal niet spreken, maar dit leidt tot te grote afhankelijkheid.
Verlies van werk betekent zo namelijk ook verlies van huisvesting. Vandaar dat het aantal dakloze arbeidsmigranten in Nederland lijkt toe te nemen. Ook de Arbeidsinspectie concludeerde dat de afhankelijkheid onwenselijk is: het werkt uitbuiting in de hand. Zo kunnen bijvoorbeeld arbeidsmigranten niet ergens anders heen als hun huisvesting in slechte staat blijkt te zijn.
Misbruik
Een grote groep gaat goed om met hun werknemers, constateerde Roemer, maar er zijn ook malafide bureaus die bewust misbruik maken van deze kwetsbare positie. Bijvoorbeeld door het loon niet volledig te betalen of vieze en overvolle woningen aan te bieden.
De Arbeidsinspectie spreekt van 'private baten, publieke lasten': de overbewoning kan bijvoorbeeld leiden tot overlast. Als er aan de voorkant niet goed wordt nagedacht waar uitzendkrachten gaan wonen, kan het ook leiden tot extra druk op de krappe woningmarkt.
Alhoewel het aanjaagteam met vijftig adviezen kwam, was de overkoepelende boodschap duidelijk: behandel arbeidsmigranten als gelijkwaardige mensen en niet als tweederangsburgers.
Om uitbuiting en misbruik te voorkomen, luidde een van de adviezen dat uitzendbureaus gecertificeerd moeten zijn. Er bestond een vergunningsstelsel, maar dat is in 1998 losgelaten. Daarna is het aantal uitzendbureaus gestegen van 4000 naar 15.000 en controleert de sector zichzelf.
Een tweede advies betrof een betere registratie van arbeidsmigranten. Nu is het vaak onduidelijk waar zij wonen en werken. Ten derde moesten werk en huisvesting van elkaar losgekoppeld worden, en moesten gemeenten en provincies meer kunnen doen om te handhaven op slechte woningen.
Veranderingen doorgevoerd
Wetgeving is nog in de maak, maar in de sector zijn in de aanloop daarnaartoe wel een aantal zaken veranderd.
Uitzendbureaus die zijn aangesloten bij brancheorganisaties als ABU en NBBU (samen 85 procent van de markt) hebben in hun cao afgesproken dat bij het eindigen van een uitzendovereenkomst de werknemer nog vier weken in de woning mag verblijven en niet meteen op straat mag worden gezet. Arbeidsmigranten die voor het eerst in Nederland aan het werk gaan, krijgen twee maanden inkomenszekerheid.
ABU-leden zijn bijvoorbeeld ook verplicht om arbeidsmigranten een contract in de taal van de arbeidsmigrant van herkomst aan te bieden. Wil een uitzendbureau een SNF-keurmerk krijgen, dan moet elk pand jaarlijks gecontroleerd worden.
Hoe zit het met wetgeving?
In Den Haag is men bezig met het aanpassen van de wetgeving. En dat kost tijd, zeggen de drie ministeries waar het dossier onder valt: Sociale Zaken, Binnenlandse Zaken en Volkshuisvesting.
Sociale Zaken en Werkgelegenheid regelt het certificeringsstelsel voor uitzendbureaus. Om een certificaat voor vier jaar te krijgen, moet een bureau zich (financieel) laten controleren, in het bezit zijn van een VOG (Verklaring omtrent het Gedrag), een waarborgsom van 100.000 euro betalen (om vluchtig werkgeverschap tegen te gaan) en gecertificeerde huisvesting aanbieden.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft subsidie gegeven voor betere huisvesting voor arbeidsmigranten. Daarvoor is zo'n 50.000 euro uitgetrokken. En de Arbeidsinspectie krijgt extra geld voor toezicht. Begin volgend jaar gaat het voorstel naar de Kamer, het ministerie mikt op 2025.
Volgens het ministerie van Volkshuisvesting staan er 4700 extra woningen op de planning voor arbeidsmigranten. Ook ligt er een wetsvoorstel 'Goed verhuurderschap' op tafel waardoor gemeenten meer mogelijkheden moeten krijgen om huurders te beschermen tegen misstanden. Deze wet regelt ook dat gemeenten een scheiding tussen bed en baas kunnen verplichten, twee contracten in plaats van een dus. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Tweede Kamer.
De registratie van arbeidsmigranten is een taak van de gemeenten, het ministerie van Binnenlandse Zaken ziet daarop toe. De overheid legt sinds oktober de contactgegevens en tijdelijke verblijfadressen van arbeidsmigranten in de Basisregistratie Personen (BRP) vast, eerder gebeurde dat pas bij mensen die langer dan vier maanden in Nederland wonen en werken.
