Vluchtelingenwerk: kies nu voor staatsnoodrecht in plaats van asielwet
"Ik mis deadline na deadline, dat is de realiteit", zei staatssecretaris Van der Burg (Asiel en Migratie) vorige week al na afloop van de ministerraad. "Ik ga nu met huiswerk terug naar het ministerie." Vandaag bleek dat hij de deadline toch niet heeft gehaald: het kabinet is er niet in geslaagd vandaag een wet af te hebben waarmee asielzoekers beter over het land kunnen worden verspreid.
De Tweede Kamer riep staatssecretaris Van der Burg vorige week op uiterlijk vandaag een concept "uit te sturen" en hij noemde het toen zijn uitdrukkelijke wens om dat ook te doen, maar dat lukt dus niet.
"Het is elke keer hetzelfde verhaal," zegt Martijn van der Linden van VluchtelingenWerk Nederland. "Er wordt steeds gekeken naar een toekomst waarin het allemaal goedkomt, maar in de tussentijd is er een gat te vullen. Of de Staat dat nu doet om zich aan het vonnis van de rechter te houden of om allerlei andere redenen: wat gaat er gebeuren om ervoor te zorgen dat we deze mensen nu eindelijk menswaardig gaan opvangen?"
VluchtelingenWerk wil dat de staatssecretaris het zogenoemde staatsnoodrecht toepast om voor asielzoekers opvangplekken te vinden, net zoals hij dat heeft gedaan voor Oekraïners. Of dat de overheid gebruikt maakt van andere locaties om met name kwetsbare mensen, zoals alleenstaande minderjarige asielzoekers, op te vangen. "Hotels of vakantieparken", geeft Van der Linden als voorbeeld.
Asieldeal
De belofte om met een nieuwe asielwet te komen, die op 1 januari 2023 in werking zou treden en voor een gelijkwaardige verdeling van de asielopvang over Nederlandse gemeenten moet zorgen, is onderdeel van de zogeheten asieldeal. Dat akkoord werd eind augustus gesloten na lange onderhandelingen tussen gemeenten, provincies en het Rijk over de asielopvang. Sinds het najaar van 2021 stagneert de doorstroom in de asielopvang.
Na de vorige asielcrisis is het aantal opvangplekken afgebouwd. Te snel, heeft de staatssecretaris eerder ook toegegeven. Doordat statushouders niet kunnen doorstromen naar een woning, raken de asielzoekerscentra (azc's) overvol en kunnen asielzoekers die zich geregistreerd hebben in Ter Apel niet doorstromen naar een azc. Daardoor slapen vluchtelingen die voor het eerst in Nederland aankomen en zich melden in Ter Apel nu al een half jaar voor de poorten van het aanmeldcentrum.
Hoe ziet de situatie in Ter Apel er nu uit? Bekijk de video:
Gemeentes zijn ingesprongen door het aanbieden van crisisnoodopvang, zeer tijdelijke en sobere opvang in grote sporthallen of tenten die volgens een recente uitspraak van de rechter niet aan de eisen voor een menswaardige opvang voldoet. Niet alle gemeentes doen daaraan mee en de locaties zijn vaak tijdelijk beschikbaar. Op dit moment verblijven er zo'n 12.000 asielzoekers in de crisisnoodopvang.
De Veiligheidsregio's die verantwoordelijk zijn voor het coördineren van de crisisnoodopvang in hun regio, zijn bezorgd over het verschuiven van de deadline.
Versneld woningen vinden
"De spreidingswet is essentieel voor een structurele oplossing", zegt de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad. "Dit is buitengewoon teleurstellend. Deze wet is één van de belangrijkste bouwstenen in de aanpak om uit de crisis te komen. Het is zelfs een randvoorwaarde. Nu het langer duurt zal het ook lastiger worden om alles voor elkaar te krijgen."
"Bovendien zal ook het draagvlak van het bestuurlijk akkoord van 26 augustus afnemen. We hebben namelijk wel iets afgesproken, en ook het kabinet heeft zich uitgesproken over het in omloop brengen van de wet. Alle partijen hebben toegezegd aan een structurele oplossing van het probleem te werken om uit de crisis te komen en te blijven. Wij hoopten op brede politieke steun. Dit alles betekent dat wij opnieuw met de staatssecretaris om tafel moeten, zonder daar op voorhand conclusies aan te verbinden."
Daarnaast moeten er versneld woningen worden gevonden voor statushouders, vindt Bruls, zodat er ook op die manier genoeg nieuwe plekken in de asielopvang ontstaan.
Minderjarige asielzoekers
Vorige week bepaalde de rechter dat de staat twee weken de tijd kreeg om het aantal minderjarige asielzoekers dat verblijft in het aanmeldcentrum in Ter Apel terug te brengen naar 55. Op dit moment verblijven er bijna zes keer zoveel jongeren. De staatssecretaris heeft tegen die termijn beroep aangetekend en dat verloren. In reactie daarop zei hij 'niet te kunnen toveren'. Volgens SVW is dat ook niet nodig, zij wijzen op de ander mogelijkheden hierboven.
Ook als de wet er wel komt is het nog de vraag wat er in de wet staat en of dat concreet genoeg is om op korte termijn tot oplossingen te komen, zegt SVW. "De concepten die eerder circuleerden in de media laten wel zien dat gemeenten een bepaalde mate van vrijblijvendheid houden. Dat betekent dat er nog steeds heel veel tijd in overleg gaat zitten tussen de verschillende overheden over de verdeling van de opvangplekken in hun regio."
Volgens SVW is dat nou juist niet wat de wet op het oog had. "De wet was bedoeld om een einde te maken aan de onzekerheid en te zorgen voor duidelijkheid voor gemeentes. Als we weten hoeveel asielzoekers iedere gemeentes gaat opvangen dan kan iedereen aan de slag."
Zolang de wet er nog niet is of er een concept wet ligt die geen actie op korte termijn mogelijk maakt, moet je zoeken naar een tussenoplossing, zegt Van der Linden.
