In Liangjiahe lijkt oud-inwoner Xi Jinping alweer vergeten
Er zijn weinig mensen die de vormende jaren van Xi Jinping van zo dichtbij hebben meegemaakt als Liang Yujin. Hij bediende een achterlooptractor in Liangjiahe, een van de eerste landbouwmachines in het dorp.
Nu heeft hij een winkeltje bij de ingang van het dorp, waar toeristen terechtkunnen voor appels en instant noedels. Als er iemand is die zijn licht kan laten schijnen over de metamorfose die de latere leider van de communistische partij hier heeft doorgemaakt, is hij het wel.
"Mijn mede-dorpsbewoner", zegt hij nog, over een foto die begin jaren 70 werd genomen. Liang staat daar samen met een aantal kameraden schuin achter een jongere versie van Xi. De latere partijbaas en president werd eind jaren 60 als 15-jarige jongen vanuit Peking naar de grotten in het dorpje op China's lössplateau gestuurd voor 'heropvoeding'. Hij bracht er zeven jaar door.
Enkele jaren daarvoor leek er nog geen vuiltje aan de lucht. Vader Xi Zhongxun was, als voormalig guerrillastrijder en kameraad van Mao Zedong, een machtig man. Tot de Culturele Revolutie aanbrak.
Alleenrecht op Xi-anecdotes
Xi senior raakte in ongenade, en met hem zijn familie. Zo kwam Xi junior eind jaren 60 samen met een dozijn andere gevallen jongeren terecht in de trein naar Yan'an, vlak bij Liangjiahe. "Iedereen huilde", zei Xi daar later over in een interview, toen als partijbaas van de provincie Zhejiang.
Zelf bleef hij lachen, zei Xi over die rit. Zijn zus pleegde zelfmoord. "Ik zou huilen als ik niet was weggegaan, want ik wist niet of ik het zou overleven. Was het niet goed om weg te gaan?"
Meer over wie de 69-jarige Xi is, hoe hij zo machtig komt en wat hij wil met China wordt besproken in deze video:
De stadse Xi leerde in Liangjiahe wat werken is, moest zijn behoefte naar verluidt doen in een houten ton. Het verhaal van Xi is daarmee ook het verhaal van China en de stormachtige ontwikkeling van het land, zowel politiek als economisch.
Maar bij ons bezoek weten de inwoners zich er weinig meer van te herinneren, in een tijd waarin het propaganda-departement het alleenrecht heeft op Xi-anekdotes. "Dit was in 2015," zegt winkeleigenaar Liang nog wel, over het moment dat Xi als partijbaas Chinees Nieuwjaar kwam vieren in zijn oude heimat. Daar blijft het ook bij. Daarna laat zijn geheugen hem in de steek.
Bombardeer het hoofdkwartier
"Ik begrijp helemaal niks", zegt Liang, geschaduwd door een agent in burger. "Ik weet helemaal niks, herinner me helemaal niks." De kleinere lijst met de jeugdfoto wordt weggeschoven achter de kassa. De andere, veel grotere lijst draait hij om, klemgezet door een stapeltje Yan'an-sigaretten, vernoemd naar de stad waar Mao en Xi's vader als revolutionairen eerder bivakkeerden. Andere inwoners van het dorp duiken weg als we hen benaderen, of zeggen gehoorproblemen te hebben.
"Sommigen hebben de partij de rug toegekeerd, voor Xi gold het omgekeerde", zegt Richard McGregor van het Lowy Institute over Xi's tijd op het platteland. "Hij bleef geloven in de partij." Hij ziet de Culturele Revolutie als het beste voorbeeld waarom Mao en Xi zo verschillend zijn.
Mao maakte de partij zwakker, Xi sterker, stelt McGregor. "Onder Mao was het devies: bombardeer het hoofdkwartier", zegt hij. Een oproep om te rebelleren tegen de communistische partij. "Onder Xi Jinping bombardeert het hoofdkwartier jou."
Vastgelijmd aan de achterbumper
Wat dat in de praktijk betekent, ondervinden we al voordat we Liangjiahe binnenrijden. Kort na de afslag van de snelweg doemen meerdere auto's op in de achteruitkijkspiegel die ons niet meer alleen laten. Elke afslag, keren op de weg, ze lijken vastgelijmd aan de achterbumper van onze huurauto.
Bij aankomst in het dorp worden we langere tijd vastgehouden in een politiekantoortje, waar realtime-data binnenlopen op een scherm met gegevens van bezoekers aan het dorp, inmiddels een afgesloten park. 'Normaal' of 'niet normaal', valt te lezen bij een van de kolommen.
Het Chinese surveillanceapparaat functioneert in optima forma, zo blijkt. Op meerdere plekken in het dorp van de gele aarde schuilen undercoveragenten achter muurtjes om te kunnen meeluisteren bij wat gevraagd wordt.
Één keer grijpen ze in, en beëindigen ze een interview. Maar de meeste mensen zijn vooraf geïnstrueerd. Een bouwvakker roept door zijn walkietalkie dat de buitenlanders zijn aanbeland bij de rand van het dorp, een agent die in uniform de wacht houdt verstopt zijn blauwe politieoverhemd in de bosjes als we zijn kant oplopen.
Spontaan vergeten
Ook in het nieuwe Liangjiahe, een oranjeroze flatgebouw op enkele kilometers afstand van het oude dorp, zijn er weinig antwoorden. De oorspronkelijke grotbewoners zijn hier enkele jaren geleden naartoe verhuisd, een tiental veelal oudere mannen zit op kleine houten krukjes te kaarten voor de drank- en sigarettenwinkel van Liu Hanghang.
"Hij", wijst Liu, gevraagd naar wie van hen de bekendste inwoner van het dorp nog kent van vroeger. "Ik weet het niet", zegt de man. "Destijds was ik 8." Zodra de naam Xi Jinping valt, lijken de vriendelijke inwoners van Liangjiahe de zeven jaar van Xi spontaan vergeten te zijn.
