Gaat extra werken meer opleveren na Prinsjesdag?

• Carli Kooijman

  redacteur Economie

Als ik méér uren ga werken, hoeveel levert mij dat dan op? Het is een vraag die op tafel ligt bij veel huishoudens waar inflatie flinke gaten slaat in de koopkracht. Tegelijkertijd wordt meer uren maken in sectoren met grote personeelskrapte - zoals de zorg en het onderwijs - als één van de oplossingen voor die krapte gezien.

Dat personeelsprobleem wordt in rap tempo erger. Donderdag meldde het UWV dat de krapte in het tweede kwartaal zo hard is opgelopen dat inmiddels alle beroepsgroepen een tekort aan personeel hebben. Tegelijkertijd is Nederland nog steeds kampioen deeltijdwerken in Europa, dus er is ruimte om meer te werken.

De vraag is of dat ook gaat gebeuren. Want gaat extra werken ook meer opleveren na de Prinsjesdagmaatregelen van deze week?

0,11 procent minder belasting

In de Miljoenennota staat onder meer dat werknemers minder belasting gaan betalen: het tarief van de eerste inkomstenbelastingschijf zal met 0,11 procentpunt dalen. Daarnaast stijgt de arbeidskorting en ook het minimumloon wordt in het nieuwe jaar 10 procent hoger.

"Als de regering wil dat mensen veel meer gaan werken, dan moeten ze arbeid echt nog een stuk minder belasten dan ze nu gaan doen", zegt econoom Pieter Gautier, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. "Al wordt werken door de veranderingen wel íets aantrekkelijker gemaakt."

Nog kritischer is Bastiaan Starink, hoogleraar arbeidsmarkt en werkzaam bij PwC. "De maatregelen die nu genomen worden, gaan er niet voor zorgen dat mensen meer gaan werken. Daar zijn ze niet op gericht."

Dat komt volgens Starink omdat bijvoorbeeld de lagere arbeidsbelasting voor iedereen geldt en niet alleen voor hen die meer gaan werken. Het werk wat je al deed, loont wel iets meer maar je wordt niet extra beloond als je meer gaat werken, is het idee.

Fulltime bonus en toeslagen

Een prikkel die meer uren werken wel specifiek beloont, is volgens Starink de zogenoemde fulltime bonus. In dit plan van het kabinet zouden werknemers een financiële beloning krijgen als ze ervoor kiezen om voltijd gaan werken. In het begrotingsdebat op donderdag kreeg een motie van D66 en de VVD hierover een ruime meerderheid. Wel zijn details over de hoogte van de bonus, de financiering ervan en in welke sectoren deze zal gelden nog onbekend.

Er wordt door het kabinet al langer naar deze maatregel gekeken maar hij ligt juridisch lastig, volgens minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. "Dat is een uitspraak van de rechtbank geweest. Het zijn met name vrouwen die in deeltijd werken, is het dan niet een soort discriminatie van vrouwen?" Het College voor de Rechten van de Mens stelde vorig jaar dat er hierdoor indirect onderscheid op grond van geslacht kan optreden. Er wordt nu versneld gekeken hoe er aan de juridische bezwaren voldaan kan worden, volgens de minister.

Verder is het volgens de economen van groot belang dat er naar toeslagen wordt gekeken. "Want voor sommige mensen betekent meer werken ook het verliezen van toeslagen", aldus Gautier. "Dan kan het zelfs ongunstiger worden."

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) zegt in een reactie dat het voor een groot deel van de huishoudens wel loont om meer te werken, maar dat ze de komende jaren verder gaan werken aan het verlagen van de marginale druk, onder andere door het voornemen om kinderopvangtoeslag te verhogen tot 96 procent. Marginale druk is hoeveel je overhoudt als je meer gaat werken, na belasting en het eventuele verlies van toeslagen.

'Eigen afweging'

Maar het gaat niet alleen om financiële afwegingen, volgens Starink. "Mijn oproep is echt: kijk dus ook naar kinderopvang en de parttime cultuur in Nederland."

Ook werkdruk speelt een rol, zegt Gautier. "Dat is de paradox: doordat mensen in krappe sectoren het nu zo druk hebben, raken meer mensen overspannen waardoor de werkdruk voor de rest nog hoger wordt."

Naast de vraag of meer werken loont en mogelijk is, is er nog de wenselijkheid hiervan. "Meer werken is niet per definitie goed, vrije tijd is ook waardevol," vervolgt Gautier. "Iedereen moet zijn eigen afweging hierover kunnen maken. Maar het kan niet zo zijn dat het belasting en toeslagensysteem die beslissing te veel verstoort. Daar moet wel wat aan gedaan worden."