Dat er ongekende maatregelen worden genomen voor de koopkracht, was al duidelijk sinds het kabinet de begroting afrondde een paar weken geleden. Traditiegetrouw was van alles uitgelekt, maar afgelopen nacht kwam er toch nog een inlegvelletje bij.
Hieronder een overzicht van de kabinetsplannen voor komend jaar.
Voor huishoudens komt er een prijsplafond voor gas en elektriciteit. Dat betekent dat de overheid een deel van de energierekening overneemt. De korting die een gemiddeld huishouden hiermee krijgt, schat het kabinet "omgeven met onzekerheden" over een jaar op 2280 euro.
Het plan gaat uit van een gemiddeld energiegebruik. Dat is 1200 m3 gas en 2400 kWh elektriciteit per jaar. Het kabinet denkt aan een plafond van zo'n 1,50 euro voor een kuub gas en van 70 cent voor een kWh elektra. Voor het verbruik boven de 1200 m3 en 2400 kWh betalen huishoudens wel gewoon het volle pond. Het kabinet werkt nog aan een pakket voor het midden- en kleinbedrijf.
De Miljoenennota lekte afgelopen vrijdag in zijn geheel al uit. Volgens de begroting wordt volgend jaar 395 miljard euro uitgegeven, en komt er 366,4 miljard euro binnen. De kosten voor het energieplafond zijn hierin overigens nog niet opgenomen. Het kabinet verwacht voor volgend jaar een economische groei van 1,5 procent, voor dit jaar wordt uitgegaan van 4,6 procent.
Bekijk hieronder hoe de inkomsten en uitgaven zijn verdeeld:
NOS
NOS
Het kabinet trekt (los van het prijsplafond) 17,2 miljard euro extra uit om de koopkracht te verbeteren. De oorlog in Oekraïne heeft de energieprijzen opgestuwd, maar ook de boodschappen zijn veel duurder geworden. Dus gaat het minimumloon met 10 procent omhoog, waardoor ook de gekoppelde uitkeringen zoals de AOW stijgen. De huurtoeslag gaat structureel omhoog met een bedrag van 16,94 euro per maand. De zorgtoeslag wordt eenmalig verhoogd met 412 euro.
Ouders met kinderen kunnen rekenen op een hoger kindgebonden budget; het bedrag voor het derde kind stijgt en wordt gelijk aan het bedrag voor het tweede kind. Verder kunnen alleenstaande ouders ook nog op een extraatje rekenen, maar daar zijn nog geen exacte bedragen van bekend. Uitwonende studenten kunnen rekenen op 165 euro extra per maand.
Het tarief van de eerste inkomstenbelastingschijf voor inkomens tot 70.000 euro wordt verlaagd met 0,11 procentpunt.
Om de energierekening binnen de perken te houden is in de Miljoenennota een verlaging van de energiebelasting aangekondigd. Maar deze maatregel wordt geschrapt en vervangen door het eerder genoemde prijsplafond.
Een aangekondigde energietoeslag van 1300 euro voor kwetsbare huishoudens blijft wel. En ook de verlaging van de brandstofaccijns in april wordt verlengd tot zeker juni 2023. Sindsdien betalen we 17 eurocent minder voor een liter benzine en 11 eurocent minder voor een liter diesel.
De rekening wordt deels bij bedrijven gelegd. Daarvoor worden energiebedrijven als Shell en Exxon hoger aangeslagen. De zogeheten mijnbouwheffing die ze betalen voor het winnen van olie en gas gaat omhoog.
Ook vermogenden gaan meer belasting betalen. De belasting op het rendement van vermogen gaat volgend jaar omhoog van 31 procent naar 34 procent. Het bedrag waarover je geen vermogensrendementsheffing hoeft te betalen gaat wel iets omhoog om zogenoemde kleine spaarders te ontzien. Nu is dat ruim 50.000 euro, het wordt 57.000 euro.
De oppositie vindt het vooral te weinig en te laat:
Het vullen van de gasopslag in Norg kost de Nederlandse staat dit jaar 8,5 miljard euro. Dat blijkt uit de begroting van het ministerie van Economische Zaken. Voor 2023 en 2024 is nog eens 3,5 miljard begroot. Door de opgelopen gasprijs vallen de bedragen een stuk hoger uit dan waar eerder rekening mee werd gehouden.
Nederland trekt ruim 3,9 miljard euro uit voor steun aan Oekraïne. Het gaat zowel om militaire als humanitaire ondersteuning, maar de opvang van Oekraïense vluchtelingen is de grootste post: 2,6 miljard euro. Daarvoor werd dit jaar nog 503 miljoen euro uitgetrokken.
Tot 2027 is ruim 1 miljard euro voor de crisisopvang voor asielzoekers en de huisvesting en inburgering van statushouders uitgetrokken.
Het kabinet maakt zich zorgen over de 'dalende trend' in de onderwijsprestaties in het basis- en voortgezet onderwijs. Er komt 1 miljard extra voor de aanpak van kansenongelijkheid, 1 miljard voor de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs en ook eens 800 miljoen extra voor goede leraren, schoolleiders en onderwijsondersteuners.
Ook is er nog 1 miljard euro uitgetrokken voor een betere tegemoetkoming voor de studenten die "geen recht hebben gehad op de basisbeurs".
Voor maatregelen die moeten voorkomen dat kwetsbare jongeren in de criminaliteit belanden trekt het kabinet in 2023 100 miljoen euro uit. Eenzelfde bedrag staat in de uitgelekte Miljoenennota gereserveerd voor een efficiëntere bestrijding van drugscriminaliteit.
NAVO-norm
Verder gaan de defensie-uitgaven, zoals aangekondigd, flink omhoog. Tegen 2024-2025 moet met jaarlijks 5 miljard euro extra de NAVO-norm van 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) worden gehaald.
Het kabinet doet ook investeringen in het Klimaatfonds, voor het stimuleren van de productie van duurzame waterstof (145 miljoen euro), wind op zee (180 miljoen) en warmtenetten (200 miljoen).
Ook in 2023 wordt er geld vrijgemaakt voor maatregelen om het coronavirus te beteugelen; in totaal is daar 5,2 miljard euro voor uitgetrokken.
Justitie
De aanpak van georganiseerde misdaad heeft de hoogste prioriteit, zei koning Willem-Alexander vandaag in de Troonrede. Het kabinet maakt er opnieuw extra geld voor vrij. Er wordt onder andere geïnvesteerd in de opsporing en vervolging van criminelen en het afpakken van hun vermogen.
De leden van het Koninklijk Huis, - koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Beatrix - krijgen voor hun inkomen, hun personele en materiële kosten rond de 450.000 euro meer in 2023.
Hun salaris stijgt, zoals al jaren, mee met de salarisstijgingen van de rijksambtenaren en de vicevoorzitter van de Raad van State. Prinses Amalia heeft aangegeven van haar inkomen af te zien zolang ze nog studeert. De totale uitgaven in de begroting 'De Koning' stijgen van 48,2 miljoen dit jaar naar 50,1 miljoen euro volgend jaar.
Tekort loopt op
Om de investeringen te bekostigen, laat het kabinet het begrotingstekort tijdelijk oplopen. Volgend jaar komt het op 3 procent van het bbp. Dat is net binnen de norm die de Europese Unie doorgaans hanteert.
De staatsschuld blijft met 49,5 procent van het bbp wel ruim binnen de Europese afspraken. Maar op de langere termijn ziet het er minder rooskleurig uit. Door de aanhoudende tekorten komt de staatsschuld in 2030 mogelijk wel boven de grens van 60 procent uit.
Wat als de overheid maar 1000 euro te verdelen had? NOS op 3 rekende de miljarden in de Miljoenennota terug tot kleinere bedragen.