Russen snel gemobiliseerd, 'mogelijk ook zonder militaire ervaring'

• Eliane Lamper

  redacteur Online

In heel Rusland is de mobilisatie voor de oorlog in Oekraïne in volle gang. Op beelden is te zien dat families huilend afscheid nemen van hun vaders en echtgenoten, die vervolgens in bussen worden weggereden. President Poetin kondigde woensdag een 'gedeeltelijke mobilisatie' aan. Defensieminister Sjojgoe zei dat dat ging om 300.000 reservisten.

De vraag is nu hoe gedeeltelijk die mobilisatie is, en wie er precies moeten gaan vechten. Volgens de onafhankelijke krant Novaja Gazeta gaat het om veel hogere aantallen. De krant bracht naar buiten dat in het decreet van Poetin een geheime paragraaf zit. Volgens een anonieme bron uit presidentiële kringen staat daarin dat er tot een miljoen Russen gerekruteerd mogen worden. Het Kremlin noemt dat "leugens" en ontkent het.

Kort na Poetins toespraak werd het rekruteren in hoog tempo in gang gezet. "Het is opvallend hoe snel het gaat. In het hele land is de mobilisatie al gaande", ziet Laura Starink, als Ruslanddeskundige verbonden aan kennisplatform Raam op Rusland.

De avond na de toespraak kwamen video's naar buiten van mannen die uit hun dorp werden opgehaald. Dit gebeurde vooral in noodtempo in afgelegen, oostelijke regio's als Jakoetië en Boerjatië, waar veel etnische minderheden wonen.

Russen zijn verdeeld over de mobilisatie, en sommigen geven openlijk kritiek:

De mobilisatie leidt tot grote onrust onder de bevolking, nu er ook berichten verschijnen op sociale media van mannen die zonder gevechtservaring lijken te worden opgeroepen. Een van de redenen is dat lokale bestuurders zich aan vooraf opgelegde quota moeten houden. "Volgens de defensieminister gaat het alleen om Russen met militaire ervaring, maar er zijn ook al studenten uit de collegebanken gehaald en willekeurige mensen van hun bed gelicht", zegt Starink.

Russische autoriteiten proberen de onrust in te dammen door te benadrukken dat er niemand zonder gevechtservaring opgeroepen wordt. In Rusland is elke man dienstplichtig en moet hij een jaar het leger in. Voor studenten en mensen met medische aandoeningen geldt een uitzonderingspositie.

De taferelen doen denken aan het stalinistische tijdperk aan het begin van de twintigste eeuw, zegt Starink. "Poetin kondigde het als gedeeltelijke mobilisatie aan, zodat de klap niet te hard aankomt. Wel doet hij het op een dreigende manier. Iedereen die weigert, krijgt een gevangenisstraf van tien jaar opgelegd."

Nadat Poetin het volk had toegesproken gingen duizenden Russen de straat op om te demonstreren. Zeker 1300 demonstranten werden opgepakt. Een deel van hen kwam het protest duur te staan. "Een aantal is meteen gemobiliseerd", weet Starink. "Er gaan verhalen rond over demonstranten die werden gearresteerd en meteen daarna de mobilisatiepapieren in handen gedrukt kregen met de boodschap: je gaat naar het front. We weten niet of ze een fatsoenlijke training krijgen."

Gebieden annexeren

Met de nieuwe aanwas van soldaten is het einde van de oorlog voorlopig nog niet in zicht. "Mensen die nu opgeroepen worden, moeten tot het einde van de oorlog blijven vechten", zegt Starink. Dit is vastgelegd in het decreet. Soldaten die tot nu toe meevochten in Oekraïne stonden onder contract en mochten dat opzeggen. "De mobilisatie laat zien dat Rusland denkt dat de oorlog nog heel lang gaat duren."

Ook kwam de mobilisatie niet op een willekeurig moment. Vandaag beginnen 'referenda' in het oosten van Oekraïne over aansluiting bij Rusland. Daar valt weinig te kiezen, want de uitslag staat vantevoren al vast. "Met de annexatie van gebieden breidt Poetin het Russische grondgebied uit", zegt Starink.

Alleen gecontracteerde en goed getrainde militairen mogen in het buitenland vechten, reservisten moeten op Russisch grondgebied blijven. "Als je de grens verlegt, kun je zeggen dat Oekraïne in de Donbas op Russisch grondgebied vecht. En daarmee vecht het Westen ook tegen Rusland."

Russen nemen afscheid van geliefden bij mobilisatiecentra, voordat ze de bus in stappen: