Nieuwe Britse premier wacht stapel hoofdpijndossiers
De Conservatieve Partij maakt vandaag bekend wie de verkiezingen om het partijleiderschap heeft gewonnen. De strijd ging tussen minister Liz Truss van Buitenlandse Zaken en Rishi Sunak, de voormalige minister van Financiën. De winnaar wordt automatisch ook de nieuwe premier.
Volgens alle peilingen gaat Liz Truss deze verkiezingen vrij eenvoudig winnen. Maar wie het ook wordt, de nieuwe inwoner van Downing Street 10 staat voor een reeks enorme uitdagingen.
Zomer van de Onvrede
In het Verenigd Koninkrijk noemen ze het al de Zomer van de Onvrede, een verwijzing naar de beruchte Winter of Discontent van 1978/1979, toen langdurige stakingen het land volledig platlegden.
Zo dramatisch is het nog niet geweest dit jaar, maar de afgelopen maanden waren er wel in tal van sectoren stakingen. Alle vakbonden eisen forse loonsverhogingen, nu de scherp gestegen kosten voor levensonderhoud de salarissen uithollen.
Meerdere werkonderbrekingen legden het openbaar vervoer deze zomer dagenlang plat. Een staking van dokwerkers in Felixstowe legde de overslag in de grootste containerhaven van het Verenigd Koninkrijk stil. Verder waren er stakingen bij de posterijen en de advocatuur. Voor de komende maanden zijn nieuwe stakingen aangekondigd, onder meer in de zorg en het onderwijs.
Cost-of-living-crisis
Het Verenigd Koninkrijk heeft te kampen met torenhoge inflatie, die inmiddels is opgelopen tot 10,1 procent. Het einde is nog niet in zicht. De Bank of England gaat ervan uit dat de inflatie in oktober oploopt tot 13 procent. De grootste factor in de cost-of-living-crisis zijn de energieprijzen, die mede door de oorlog in Oekraïne razendsnel zijn gestegen.
Het bedrag dat energieleveranciers voor elektriciteit en gas in rekening mogen brengen bij huishoudens, is in Groot-Brittannië aan een wettelijk maximum gebonden. De overheid maakte onlangs bekend dit maximum per 1 oktober te verhogen naar 4100 euro per jaar. Dat is een verdrievoudiging ten opzichte van een jaar geleden. Het betekent dat miljoenen huishoudens in zware problemen komen als ze geen hulp van de overheid krijgen.
Een nieuwe recessie?
De economische vooruitzichten voor het Verenigd Koninkrijk verslechteren in rap tempo. Het land was zich nog maar net aan het herstellen van de economische klap die het van de pandemie had gekregen. Het Britse bureau voor de statistiek ONS bracht vorige maand nieuwe cijfers naar buiten. Daaruit bleek dat de economische krimp in 2020 nog veel groter was dan oorspronkelijk was aangenomen.
In het eerste jaar van de pandemie kromp de Britse economie met 11 procent volgens de bijgestelde ONS-cijfers. Het was de grootste economische daling in meer dan 300 jaar en de Britse economie ligt nog steeds onder het niveau van voor de pandemie.
De meeste economen gaan ervan uit dat het Verenigd Koninkrijk op een nieuwe recessie afstevent. In het tweede kwartaal kromp de economie al met 0,1 procent en de verwachting is dat die daling doorzet de komende maanden.
Brexit en Noord-Ierland
Vooralsnog veroorzaakt Brexit voornamelijk problemen voor de Britten, omdat de deal tussen Londen en Brussel een reeks nieuwe belemmeringen in het handelsverkeer heeft gecreëerd.
Ook Noord-Ierland is nog altijd een hoofdpijndossier. De Noord-Ieren zitten al sinds mei zonder een regering. De voornaamste protestants-unionistische partij weigert deel te nemen aan een regeringscoalitie uit onvrede met het Noord-Ierland Protocol.
In het protocol hebben Londen en Brussel afspraken gemaakt over een status aparte voor Noord-Ierland. Om een harde grens tussen Noord-Ierland en de Republiek Ierland te voorkomen blijven de Noord-Ieren deels de handelsregels van de Europese Unie volgen. Hierdoor ligt er nu een douanegrens tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië.
Londen vindt de gemaakte afspraken over Noord-Ierland onwerkbaar. Er is daarom een wet ingediend die de regering in staat stelt delen van het Noord-Ierland Protocol unilateraal uit te schakelen. De Europese Commissie heeft al gedreigd naar de rechter te stappen als de wet daadwerkelijk wordt aangenomen.
De oorlog in Oekraïne
Het Oekraïne-beleid is een van de weinige punten waarop de nieuwe premier weinig politieke tegenwind hoeft te verwachten. Van de oppositiepartijen tot de regering bestaat er brede consensus over ruimhartige steun aan Oekraïne, op zowel militair als economisch vlak.
Van meet af aan pleitte de Britse regering voor harde sancties tegen Rusland. Het Verenigd Koninkrijk is ook een van de grootste leveranciers van wapens aan Oekraïne. Het maakte Boris Johnson populairder in Oekraïne dan in eigen land.
Al stelt Liz Truss zich meer op als een havik dan Rishi Sunak, de verwachting is dat de nieuwe premier het Oekraïnebeleid van voorganger Johnson in grote lijnen voortzet. Minister Wallace van Defensie, die veel lof kreeg voor zijn Oekraïne-aanpak, is waarschijnlijk de enige minister die op zijn departement mag blijven na de wisseling van de wacht in Downing Street.
