Human Rights Watch vindt nieuw bewijs voor 'filtratie' Oekraïners in kampen
Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) heeft nieuwe bewijzen gevonden voor de massale selectieprocedures in zogenoemde filtratiekampen in het door Rusland bezette gebied in Oekraïne. Ook wordt daar de gedwongen deportatie van Oekraïense burgers naar Rusland gemeld.
Voor het vandaag gepubliceerde rapport We had no choice sprak HRW met 54 mensen die zelf het filtratieproces ondergingen of familie of vrienden hadden die naar Rusland zijn gebracht. In de meeste gevallen ging het om mensen uit de regio's Marioepol en Charkov.
Volgens de mensenrechtenorganisatie hebben duizenden gevluchte Oekraïners een verplichte screening ondergaan in zo'n filtratiepunt. Daarbij worden ze soms urenlang ondervraagd. Ook blijkt uit de interviews van HRW dat mannen zich moeten uitkleden voor onderzoek naar tatoeages of blauwe plekken die zouden kunnen wijzen op inzet in het Oekraïense leger. Verder worden er biometrische gegevens verzameld.
Ook hun telefoons worden onderzocht en de unieke IMEI-codes genoteerd waarmee de toestellen op afstand zijn te volgen. Sommigen moesten in gevangenschap soms wekenlang wachten voordat ze überhaupt aan de beurt waren voor ondervraging.
Human Rights Watch spreekt van "massale en illegale dataverzameling door Rusland en pro-Russische krachten buiten het grondgebied van Rusland, tegen niet-Russen, zonder legale onderbouwing".
Het rapport beschrijft verder het gedwongen transport van Oekraïense burgers naar Rusland of naar door Rusland bezet gebied in Oekraïne. Dat geldt als een oorlogsmisdaad volgens de Geneefse Conventies.
Er gaan verschillende cijfers rond over het aantal Oekraïners dat sinds het begin van de oorlog naar Rusland is overgebracht. Eind juni sprak de Oekraïense vicepremier Iryna Veresjtsjoek van 1,2 miljoen Oekraïners die gedwongen in Rusland verblijven. VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR spreekt van 2,3 miljoen Oekraïners in Rusland, maar onbekend is hoeveel van hen vrijwillig naar het buurland zijn gegaan. Sommige Oekraïners reizen naar Rusland om van daaruit door te reizen naar de Europese Unie.
Degenen die door de filtratie heenkomen krijgen een papiertje met de letters 'FP' (voor filtratiepunt) en de plaats van het filtratiekamp. Dat geldt in Rusland als bewijs dat ze het selectieproces hebben doorlopen.
Rusland zegt met de filtratieprocedures te willen voorkomen dat "Oekraïense nationalisten" weten te ontglippen. Critici spreken van een politieke zuivering van de bevolking van het bezette gebied.
De meeste zorgen zijn er bij HRW over de Oekraïners die niet door de screening heenkomen vanwege (vermoed) Oekraïens nationalisme of banden met het Oekraïense leger. Zij worden naar detentiecentra in door Rusland bezet gebied gebracht waar ze volledig uit beeld verdwijnen. De mensenrechtenorganisatie vreest dat de vermisten gemarteld of vermoord kunnen worden.
Eerder onderzoek naar kampen
Ook de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) deed de afgelopen maanden onderzoek naar de filtratiekampen. De organisatie liet mensen die de selectie zelf hadden ondergaan en familieleden van gedetineerden hun verhaal doen. Daaruit bleek ook al dat mensen soms wekenlang onder erbarmelijke omstandigheden vastzitten en dat er wreedheden en verdwijningen voorkomen.
Vooral over de detentiecentra komen sporadisch gruwelverhalen naar buiten. De centra zijn overvol, vies en gevaarlijk. Gedetineerden krijgen onvoldoende slaapruimte, eten, water en verse lucht. Een rapport van de OVSE citeert mediaverslagen waarin Russische gevangenissen worden beschreven als 'een hel op aarde', waar Oekraïense gevangenen afgelopen voorjaar in extreme kou verbleven, geslagen werden en met elektrische schokken werden gemarteld.
