Oekraïners vertellen over martelingen in Russische 'filtratiekampen'

Burgers die massaal selectieprocedures moeten ondergaan, urenlang ondervraagd worden en onder erbarmelijke omstandigheden vastzitten, soms wekenlang. Gruweldaden en verdwijningen komen ook voor. Dat gebeurt allemaal in zogenoemde filtratiekampen die de Russen hebben ingericht in bezet gebied in het zuidoosten van Oekraïne.

Vandaag vertelden overlevenden van de kampen en familieleden van gedetineerden hun verhaal aan de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) in Wenen.

"Bij het checkpoint in Manhoesj kwamen mijn dochter en ik door de controle heen, maar ze namen mijn man en zoon mee," zegt Haljna (pseudoniem). "Ze werden uitgekleed, gecontroleerd op tatoeages. Mijn zoon droeg een slaaphemd van het Oekraïense leger. Hij werd teruggebracht, terwijl ze hem onder schot hielden."

Politieke zuivering

Haljna is een van de getuigen die gehoord is door het meldpunt Media Initiative for Human Rights (MIHR) in Kiev, dat zijn onderzoeksbevindingen in Wenen presenteerde. Een andere getuige, Joeri Berezovsky, vertelt over zijn ervaringen tijdens een zogenoemde pre-check op het politiebureau van Starobilsk in Lugansk: "Ze sloegen me in het gezicht, bedreigden me met een celstraf. Ze sloegen me op mijn hele lichaam en zeiden dat ik moest meekomen voor filtratie."

Rusland zegt met de filtratieprocedures te willen voorkomen dat "Oekraïense nationalisten" weten te ontglippen. Critici spreken van een politieke zuivering van de bevolking van het bezette gebied. De meeste burgers die door de filtratie komen, worden al dan niet onder dwang naar Rusland overgebracht.

Burgers die de filtratiekampen hebben meegemaakt spreken van wreedheden en verdwijningen. "Mijn man was voor mij aan de beurt," vertelt Victoria uit Marioepol, over het kamp in de nabijgelegen plaats Bezimenne. "Ze checkten zijn papieren en namen zijn paspoort in."

's Nachts kwam een militair haar man ophalen. "Het was de laatste keer dat ik hem zag," zegt Victoria. "Zijn moeder probeerde er achter te komen waar ze hem vasthielden. Daar kreeg ze geen antwoord op. Ze zeiden dat hij vast zou worden doodgeschoten. Voordat ze hem meenamen, kreeg hij te horen dat hij zich moest voorbereiden op marteling."

Onbekend is hoeveel mensen niet door de filtratie komen. Familieleden vrezen voor de levens van weggevoerden. Verhalen over marteling zoals vandaag te horen waren, komen mondjesmaat naar buiten. Mogelijk zullen de gedetineerden worden gebruikt voor eventuele uitruil met Russische gevangenen in Oekraïne.

Volgens de OVSE zijn er in door Rusland bezet gebied zeker 18 kampen. De meeste bevinden zich in de Donbas en rondom Marioepol. Hieronder een kaart van de kampen.

Wie door de filtratie komt en naar Rusland gaat, krijgt huisvesting aangeboden, soms in gebieden ver van Oekraïne, zoals Siberië of de noordelijke havenstad Moermansk. De Russische autoriteiten zeggen dat er ruim anderhalf miljoen vrijwillig geëvacueerd zijn naar Rusland. Volgens de OVSE zijn 1,3 miljoen Oekraïners tegen hun wil naar Rusland gebracht. Nog eens tienduizenden mensen zitten in filtratiekampen in Oekraïne.

Uit de detentiecentra, de derde stap in het filtratiesysteem, komen eveneens gruwelverhalen naar buiten. De centra zijn overvol, vies en gevaarlijk. Gedetineerden krijgen onvoldoende slaapruimte, eten, water en verse lucht. Getuigen spreken van martelingen zoals elektrische schokken en bedreigingen met extreem seksueel geweld.

Eerder deze maand publiceerde de OVSE een uitvoerig rapport over de filtratie in Oekraïne.