Premier Australië belooft referendum over meer invloed voor inheemse bevolking

• Meike Wijers

  correspondent Australië

De Australische premier Albanese belooft nog deze regeringstermijn een referendum te houden dat moet leiden tot meer invloed van de inheemse bevolking in het parlement. De premier presenteerde vandaag de ontwerptekst voor het referendum met als belangrijkste vraag: moet de Aboriginal stem in het parlement worden verankerd?

Albanese stelt voor om een commissie in te stellen die advies geeft aan het parlement over zaken die van invloed zijn op de levens van de oorspronkelijke bewoners van Australië. Voor dat idee is wel een grondwetswijziging nodig die niet zomaar kan worden teruggedraaid door toekomstige regeringen.

De premier benadrukte wel dat het niet gaat om een soort 'derde kamer' in het parlement en dat de commissie geen vetorecht krijgt.

Geen nieuw plan

Het plan om een stem van de Aboriginal-gemeenschap in de grondwet te verankeren is niet nieuw. Na lang onderzoek en overleg kwamen Aboriginal-leiders in 2017 met het 'Uluru Statement from the Heart'. Daarin zetten ze uiteen hoe de erkenning van de oorspronkelijke bevolking in het parlement eruit moet zien. Honderden Aboriginal-leiders kwamen toen dagenlang samen aan de voet van de grote rode rots in het centrum van het land: Uluru.

Maar toenmalig premier Turnbull wees het voorstel af, en de daarop volgende regering maakte geen werk van het organiseren van een referendum.

Bij zijn verkiezingsoverwinning in mei beloofde Albanese dat hij alle aanbevelingen uit het 'Uluru Statement of the Heart' zou overnemen. In zijn toespraak op het Garma-festival vandaag, het grootste Aboriginal festival van het land, zei Albanese: "Ik geloof dat Australiërs de ruimte hebben in hun hart, voor een verklaring vanuit het hart".

Bloedige geschiedenis

Het is een poging van het land om in het reine te komen met zijn bloedige geschiedenis. Sinds de Britten in 1788 voet aan wal zetten, is de Aboriginal-bevolking achtergesteld en onderdrukt. De kolonisten besloten dat Australië 'terra nullius' was: land van niemand. Dat betekende dat er geen verdrag werd gesloten met de oorspronkelijke bevolking. De Aboriginal bevolking werd jarenlang systematisch uitgeroeid en met westerse ziekten besmet.

Ook nu nog is deze bevolkingsgroep kwetsbaar. Mensen leven gemiddeld acht tot negen jaar korter dan de rest van de bevolking. Er komen veel chronische ziekten voor, zoals overgewicht. De werkloosheid is hoog en Aboriginal veroordeelden maken een onevenredig groot deel uit van de gevangenispopulatie. Een aanzienlijk deel van de gemeenschap woont op afgelegen plekken, waar vaak geen basisvoorzieningen als stromend water zijn.

Gestolen generaties

Opeenvolgende regeringen hebben bijgedragen aan het trauma dat vele generaties van de oorspronkelijke bevolking hebben. Zo zijn er de 'gestolen generaties'. Zo'n honderdduizend Aboriginal kinderen zijn tussen 1910 en 1970 bij hun ouders weggehaald. Het was bewust beleid van de regering om Australië een zo wit en westers mogelijke identiteit te geven. Dit leidde tot veel ellende, waar ook huidige generaties nog last van hebben.

In 2008 bood de toenmalige premier Kevin Rudd formeel zijn excuses aan voor het leed dat de Aboriginals in de loop van de jaren door de overheid is aangedaan.

De laatste jaren hebben verschillende overheden geprobeerd om de sociale ongelijkheid te verminderen, maar het beleid heeft weinig effect gehad. De hoop is dat als de Aboriginal gemeenschap er meer bij betrokken wordt, daar verandering in komt.

Overigens is het niet eenvoudig om in Australië de grondwet aan te passen. Slechts acht van de in totaal 44 referenda die het land ooit heeft gehouden zijn succesvol geweest. Ook is de steun van de oppositie nog niet zeker. Er is nog geen datum voor het referendum, maar de regering wil het voor de volgende verkiezingen in 2025 houden.