Oekraïense graansilo's overvol: ‘Onderhandelen met Russen zonde van de tijd’
Mismoedig kijkt Anatolii Gajvoronski naar de overdekte zwarte berg van een paar meter hoogte. "Alle zonnebloempitten liggen hier. En jullie hebben geen zonnebloemolie", zegt de akkerbouwer die een bedrijf heeft van 2300 hectaren, met koolzaad en tarwe. En zonnebloemen dus, die jubelende golvende vlaktes vormen hier in het zuiden van Oekraïne.
De Russische marine blokkeert de Zwarte Zee, zodat het Oekraïense graan - en ook zonnebloemen - niet kunnen worden geëxporteerd. De Russen op hun beurt beschuldigen de Oekraïners ervan scheepvaart onmogelijk te maken met het leggen van zeemijnen.
Wat hij denkt van de Turkse bemiddelingspogingen om Poetin over te halen het graan door te laten? Gajvoronski wil een optimistisch antwoord geven, maar dat lukt hem niet zo goed: "Ik heb een beetje hoop, dat er wat gaat gebeuren. De Verenigde Naties zetten hopelijk druk op Rusland, dat ze onze schepen met graan doorlaten. Het verhaal gaat dat de export over vijf maanden weer normaal is. Maar persoonlijk geloof ik daar niks van. Onderhandelen met de Russen is zonde van de tijd. Je kunt afspraken met ze maken. Maar die schenden ze dan toch weer."
Omdat het graan niet kan worden geëxporteerd, zitten alle silo's van Gajvoronski tot de nok toe vol met de laatste oogst. Voor de nieuwe oogst is iedere schuur in gebruik als tijdelijke opslag. Daarom neemt de akkerbouwer nu een drastische maatregel. Het pas geoogste graan wordt op de binnenplaats gestort. Opgerolde plastic zeilen liggen klaar voor als het gaat regenen.
Dat is niet goed voor de kwaliteit? "Een deel zal verloren gaan. Maar ik heb geen andere keuze." Gajvoronski hoopt maar dat het leger de Russen snel verdrijft en de havens zal bevrijden, zodat hij het graan nog kan verkopen, voordat er niks van over blijft.
En vervoeren over de weg, naar Poolse en Roemeense havens? De moedeloze akkerbouwer steekt zijn beide armen in de lucht. Een vrachtwagen kan zo'n 40, 50 ton vervoeren in het beste geval. "Die doen er 10 dagen over en staan drie dagen aan de grens, dat kost brandstof en salarissen. Over de Dnjepr gaat 500 ton per dag." De Europese Unie is hard bezig met alternatieve routes te plannen. Maar de boodschap van Gajvoronski is simpel: bespaar je de moeite, gaat allemaal niet werken.
Waar al helemaal geen oplossing voor is, dat zijn de Russische raketten. "Ze richten nu speciaal op graansilo's. Dan is een klap een heel jaar werk weg van een 'fermer'." Deze boer is er vast van overtuigd dat de Russen dit opzettelijk doen, om de economische structuur van Oekraïne te vernietigen.
"Schieten op onschuldige burgers kunnen ze. Maar tegen ons leger zijn ze niet opgewassen", af en toe wint woede het van depressie bij deze zwaarlijvige boer met meekleurende bril. Maar tegenover zijn werknemers laat hij niks blijken van zijn moedeloosheid. Joviaal klopt hij een chauffeur op zijn schouder: "Jullie zijn de helden van Oekraïne, oogsten zonder bang te zijn voor de raketten."
De hoge prijzen voor brandstof en zaaigoed, plus nul inkomsten, zorgen ervoor dat er bij deze Gajvoronski geen hryvna meer op zijn rekening staat. Hoe hij dit najaar moet gaan zaaien? Hij heeft geen idee. "Dit zal tot een crisis leiden. En ook honger", verzucht hij.
Wie honger in Oekraïne zegt, verwijst naar de Holodomor. De Holodomor is de georganiseerde hongersnood in de jaren 1932 en 1933, waarbij circa 4 à 5 miljoen doden vielen onder de plattelandsbevolking. De Sovjetleiders lieten het graan in de dorpen in beslag nemen om de nieuwe arbeidersklasse te voeden en om te exporteren, voor valuta. Ook werd de honger gebruikt om ongehoorzame boeren te dwingen zich aan de nieuwe leiders te onderwerpen. De honger leidde niet zelden tot kannibalisme.
Het bedrijf van Gajvoronski ligt een uurtje rijden ten zuiden van de grote industriestad Dnipro, waar een piepklein Holodomor-museumpje is. Het is letterlijk één zaaltje met veel gedroogde takken en wortels, als voorbeelden van wat mensen nog probeerden te eten in die tijd. Oleksandr Suhomlyn, de conservator, ziet sterke parallellen met toen en nu: "De Russen passen precies dezelfde methodes toe. Eerst bezetten en een referendum houden. En als dat niet werkt, stelen van de bevolking en die vervolgens deporteren."
Bijna een eeuw later zullen niet de Oekraïners honger gaan lijden, maar zal deze graancrisis waarschijnlijk de bevolking van Oost-Afrika en het Midden-Oosten treffen. Als er niet snel wat gebeurt. Ook Gajvoronski zou normaal zijn graan naar Afrika exporteren.
Poetin heeft afgelopen week opnieuw het transport van Oekraïens graan over de Zwarte Zee besproken met de Turkse president Erdogan, toen ze elkaar in Teheran ontmoetten. Maar een oplossing is daar niet uitgekomen.
Wel beloofde Poetin de Russische graanexport op te voeren, van 30 miljoen ton graan naar 50 miljoen. Dat maakt de Oekraïners extra woedend. Volgens hen kan de Russische productie niet plotseling zo hard zijn gestegen en zijn die extra 20 miljoen ton gestolen van Oekraïense boeren in bezet gebied.
Of een oplossing voor de export voor akkerbouwer Gajvoronski nog op tijd komt, is maar de vraag: "De toekomst van mijn bedrijf is duister, heel duister. We weten niet wat er morgen gaat gebeuren. Zoals het er nu voorstaat, gaan we failliet."
