Gevluchte psycholoog uit Marioepol helpt nu lotgenoten online vanuit Nederland
Fiorella Opromolla
redacteur Buitenland
Psycholoog Olena Hibert zat een maand ondergedoken in een schuilkelder in Marioepol. Met honderden mensen opeengepakt, terwijl de bommen op haar wijk vielen. Nu is ze veilig in Nederland, van waaruit ze haar werk als psycholoog probeert te hervatten. Als ervaringsdeskundige weet ze als geen ander wat de overlevenden van Marioepol nodig hebben: psychologische hulp.
Ze spreekt haar cliënten nu online om psychologisch advies te geven:
"Probeer de agressie te verwerken, je moet het niet opbouwen", zegt Olena tegen haar cliënt Olga, die met haar kinderen van Marioepol naar Polen is gevlucht. Hoewel de gesprekken emotioneel zwaar zijn, vinden de cliënten het geen probleem dat de NOS-camera het gesprek vastlegt. "Ze willen graag meewerken aan een reportage omdat ze niet willen dat Marioepol wordt vergeten",zegt de psycholoog.
Tot 24 februari had de van oorsprong Russisch-Tartaarse Olena een succesvolle eigen praktijk in Marioepol. "Ik verdiende goed, kon reizen en eten bestellen wanneer ik wilde en mijn verjaardag in het restaurant vieren." Dat leven werd in één klap verwoest door de Russische invasie.
Paniekaanval
Met haar zoon bracht ze een maand door in de schuilkelder, terwijl haar twee katten achterbleven in het appartement. Ze was ten einde raad: "Op een gegeven moment besloot ik samen met een vriendin te vluchten, of het nou kon of niet. We verdrongen onze angst en waren niet meer bang om te sterven." Ze nam afscheid van de plek waar ze nooit meer verwacht terug te keren.
Het lukte haar relatief eenvoudig aan te komen in Zaporizja, een stad die onder Oekraïense controle staat. "Daar kreeg ik voor het eerst in mijn leven een paniekaanval, waarschijnlijk door de spanning die ik had opgebouwd en vasthield", zegt Olena. Ze reageerde agressief tegen hulpverleners, begon te schreeuwen. "Doordat ik ervaring in de traumapsychologie heb, kan ik het aan."
In Nederland is Olena redelijk tot rust gekomen, hoewel ze nog niet volledig is hersteld. "Dat is ook normaal. Je kunt na zo veel tragische gebeurtenissen niet zeggen dat je helemaal de oude bent, dat zal ik niet geloven." Extra verdriet heeft ze door de reactie van haar familie in Rusland, met wie ze nu geen contact meer heeft. "Zij geloven de propaganda, en zeggen dat Oekraïne zelf Marioepol heeft gebombardeerd."
Marioepol-syndroom
Het was niet haar eigen keuze om de consulten met haar cliënten uit Marioepol te hervatten. "Maar ze zochten weer contact omdat ze dringend hulp nodig hadden." Ze zitten verspreid door Europa, van veilige delen in Oekraïne tot Ierland en Frankrijk.
Bij ieder van hen ziet ze dezelfde problemen: opkropping van woede, verdriet en heel veel pijn. "Ze hebben maanden in onmenselijke omstandigheden geleefd en gezien hoe mensen sterven." Sommige collega's van haar spreken van een 'Marioepol-syndroom'.
Hulp bieden is ingewikkeld, ziet Olena. Veel specialisten weten zich geen raad met de vluchtelingen uit Marioepol, omdat de gebruikelijke technieken voor traumaverwerking niet aanslaan. "Die protocollen werken als je een veilige plek hebt en lange tijd hebt kunnen rusten, dat hebben ze vaak niet."
Oekraïense psychologen wachten nog op erkenning van hun diploma's
Daarom is het belangrijk dat zij snel de juiste hulp krijgen, denkt Olena. "Als zij geen psychologische hulp krijgen, verslechtert hun toestand verder. Mensen kunnen zichzelf niet redden." Een Nederlandse specialist in combinatie met een Oekraïense of Russischtalige tolk volstaat niet. "De taal is dan een barrière. En het is ook ethisch onverantwoord om zo'n gesprek met z'n drieën te doen."
Naar schatting 150 Oekraïense psychologen zijn inmiddels in Nederland. Hibert kent geen enkele gevluchte collega die alweer officieel aan het werk is. "Iedereen wacht nog tot de diploma's zijn erkend."
Belemmeringen
De Tweede Kamer heeft een D66-motie aangenomen zodat Oekraïense psychologen sneller aan de slag kunnen in Nederland. Oekraïense vluchtelingen mogen niet als zzp'er werken om uitbuiting tegen te gaan. "Maar we hebben het hier over professionals die gewend zijn om als zelfstandige te werken," zegt D66-Kamerlid Anne-Marijke Podt. Zij hoopt dat er haast wordt gemaakt met het wegnemen van alle belemmeringen.
Olena heeft vertrouwen in de toekomst, werkend in Nederland als psycholoog. Dat draagt ook bij aan haar eigen herstel: "Als ik met mijn cliënten over hun trauma's praat, merk ik dat ik ook mijzelf help."
