Wonen, stikstof, asiel en klimaat: de crises stapelen zich op

Maandag: kabinet laat kolencentrales harder draaien om gascrisis. Woensdag: massaal boerenprotest vanwege de stikstofcrisis. Vrijdag: burgemeester praten opnieuw over de asielcrisis.

Het was een week waarbij opnieuw de ene na de andere crisis je om de oren vloog. En dan hebben we het nog niet eens over de klimaatcrisis, de personeelscrisis, de Oekraïnecrisis, de woningcrisis en de coronacrisis. Hoe kan het dat er in zo veel verschillende sectoren zo veel aan de hand is? En: wat doet al dat crisisnieuws met de stemming in het land?

"Probleemdossiers zijn van alle tijden, er zijn altijd zaken die opgelost moeten worden. Maar het lijkt erop dat we nu wel een kritische grens hebben bereikt", zegt Arjen Boin. Hij is hoogleraar crisismanagement aan de Universiteit Leiden. "De crises zijn niet meer opzichzelfstaand, maar krijgen ook met elkaar te maken. Ze strekken zich uit over verschillende domeinen."

Hij noemt de woningbouw, de stikstofproblematiek en de asielopvang daarbij als voorbeelden. Door de stikstofcrisis kunnen er minder woningen worden gebouwd, waardoor er niet genoeg huizen zijn om statushouders op te vangen en het asielsysteem vastloopt. "Als er veel crises zijn, is er de verleiding om niks te doen. Dat is wat bij deze dossiers allemaal is gebeurd. Er is politiek gezien de afgelopen jaren te weinig gedaan om dingen op te lossen, terwijl de problemen doorgroeiden. Daardoor werd het erger en erger."

Veel van de crises waar we in zitten, zijn een voorbeeld van een zogenoemde creeping crisis, zegt Boin. Dat is een crisis die je allang had kunnen zien aankomen, maar waarmee niets is gedaan. "Ik kan er wel tien noemen waarbij dat nu het geval is. Kijk naar Schiphol. Jaren en jaren is daar niets aan gedaan en kon de luchthaven zijn gang gaan. Dat betaalt zich nu uit."

Doomscrollen

Gedragspsycholoog Sabine Jansen ziet dat alle berichten over crises gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van mensen. "Wie hier gevoelig voor is, ervaart meer stress of angstige gevoelens."

Ze merkt dat er onder die mensen twee kampen ontstaan. "Je ziet een groep die heeft besloten om helemaal geen nieuws meer te volgen, om zo minder stress te ervaren. De andere groep gaat juist doomscrollen. Die mensen willen zoveel mogelijk weten over een onderwerp, in de hoop dat het zich positief ontwikkelt zodat de stress vermindert. Maar door de hoeveelheid nieuws die je leest, krijg je vaak juist meer stress en kom je in een negatieve spiraal."

Geloof in de overheid

De verschillende crises waar Nederland in zit, hebben volgens Boin ook andere gevolgen. "Mensen raken het vertrouwen in het oplossend vermogen van de overheid kwijt. Als elke keer blijkt dat de overheid te laat is, dat ze 'het niet aan zagen komen', dan geloven we er niet meer in."

Volgens hem ligt hier een taak voor premier Rutte en de rest van het kabinet. "De enige manier waarop dit op te lossen is, is iets doen waar ze in Den Haag geen zin in hebben. Rutte moet iets gaan doen waar hij niet van houdt: een visie ontplooien. Hij moet veel duidelijker zijn over waar er keuzes worden gemaakt en waarom."

Het kabinet moet daar wel snel mee gaan beginnen, als het aan Boin ligt. "Hoe langer dat duurt, hoe groter de gevolgen. Op een gegeven moment luistert niemand meer."