Ook Canada pakt wegwerpplastic aan, maar wereldwijd groeit afvalberg door

Canada komt met een verbod op bepaalde wegwerpproducten van plastic. Daarmee groeit de lijst met landen die bijvoorbeeld plastic rietjes of bestek in de ban doen. Dat helpt in de strijd tegen zwerfvuil en plastic afval, maar op wereldwijde schaal is het een druppel op de gloeiende plaat.

Vanaf december worden in Canada gefaseerd de productie, import en uiteindelijk ook verkoop van bepaalde single use plastics aan banden gelegd. Denk aan: plastic tassen, bestek, rietjes, roerstaafjes en voedselverpakkingen die moeilijk recyclebaar zijn.

Jaarlijks worden in het land zo'n 15 miljard plastic tasjes en 16 miljoen rietjes gebruikt. Het zijn vooral dit soort producten die op straat en in de natuur belanden. Het "wereldwijd toonaangevende" verbod, zoals de regering het omschrijft, zal het komende decennium 22.000 ton zwerfvuil schelen. Ook zal 1,3 miljoen ton aan moeilijk recyclebaar plastic niet op de Canadese markt komen.

Nederland, India en Kenia

In bijvoorbeeld Schotland geldt sinds deze maand een vergelijkbaar verbod. India, met ruim 1,3 miljard inwoners, volgt in juli. In Nederland en de EU geldt sinds vorig jaar een verkoopverbod op onder meer plastic bestek, wattenstaafjes en ballonstokjes. En Kenia had zelfs al in 2017 de verkoop van plastic tasjes verboden.

Het is verstandig deze categorie voorwerpen aan te pakken als je de hoeveelheid plastic die in het milieu terechtkomt wilt beperken, zegt Arnold Tukker. Hij is hoogleraar industriële ecologie en directeur van het Centrum voor Milieuwetenschappen aan de Universiteit Leiden.

"Deze wegwerpproducten worden vooral buitenshuis gebruikt en het hangt af van mensen of het in de afvalbak terechtkomt. Het wordt dus heel makkelijk zwerfafval, terwijl plastic in de natuur honderden jaren kan blijven liggen." En hoe verder het spul afbreekt, hoe meer microplastics terechtkomen bijvoorbeeld in dieren, en uiteindelijk ook in mensen.

Ook statiegeld helpt om zwerfafval terug te dringen. Sinds de invoering van het statiegeld op kleine flesjes is het aantal flesjes op straat met 41 procent gedaald, schreef staatssecretaris Heijnen in april aan de Kamer. Ook burgerinitiatief de Zwerfinator stelt dat er veel minder flesjes op straat liggen.

Maar het achterliggende probleem is dat de wereld zeer afhankelijk is geworden van goedkope plastic spullen en materialen, vervolgt Tukker. "Ik denk dat de inhoud van de gemiddelde kledingkast in Nederland minstens voor de helft bestaat uit synthetische garens. Juist zulke kleding laat in de wasmachine microplastics los."

Afvalberg blijft groeien

In het huidige tempo zal de hoeveelheid plastic afval verdrievoudigd zijn tegen 2060. Dat staat in een deze maand gepubliceerd rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO. De helft van al het plastic eindigt volgens onderzoekers dan op een vuilnisbelt.

Momenteel komt ruim een vijfde van al het plastic afval terecht op illegale dumplocaties, in de natuur of wordt het in brand gestoken. Dat aandeel krimpt tegen 2060 naar verwachting tot 15 procent. Minder dan een vijfde wordt dan gerecycled, tegenover 9 procent in 2019 volgens de OESO.

De totale hoeveelheid plastic stijgt vanwege de bevolkings- en welvaartstoename. De huidige maatregelen hebben volgens de OESO niet voldoende impact om die trend te keren. Volgens het rapport zal in 2060 ongeveer twee derde van al het plastic afval afkomstig zijn van zaken als wegwerpproducten, goedkope kleding en verpakkingen. Alleen bij zeer grote maatregelen kan deze afvalberg substantieel krimpen.

Plastic zee

"Nederland en Canada hebben een vrij goed georganiseerd afvalsysteem", zegt Tukker. "Daardoor valt de hoeveelheid zwerfvuil er relatief mee. Maar ik ben net in de VS geweest en daar was het al minder geregeld." Vooral in ontwikkelingslanden is plastic afval een groot probleem. "Denk aan de vreselijke foto's van rivieren die in een soort plastic zee zijn veranderd."

Een deel van het plastic afval in ontwikkelingslanden is afkomstig uit het Westen. Zo exporteerde de EU in 2019 zo'n 1,5 miljoen ton naar Azië.

Samenvattend: de verboden op plastic wegwerpproducten helpen volgens Tukker zeker. Vooral lokaal vermindert het de hoeveelheid zwerfvuil. Maar om de achterliggende oorzaken aan te pakken is een allesomvattend plan nodig. "Zorg dat het systeem gesloten is, van hergebruik tot inzameling."