Veel wisselingen van de wacht op de radio, wat is er aan de hand?

De radiowereld is in beweging: meerdere bekende programma's zijn gesneuveld of verdwijnen binnenkort. Vooral bij NPO 3FM en Radio 538 lijkt het te rommelen.

Na ingrepen bij programma's van 538-dj Frank Dane en 3FM-presentatoren Sander Hoogendoorn en Frank van der Lende ervaren nu ook Coen Swijnenberg en Sander Lantinga van Radio 538 dat er hard wordt gesnoeid in hun radio-uren. Gisteren werd bekend dat de frequentie van hun Coen en Sander Show wordt teruggeschroefd van vier dagen naar één dag in de week.

"Verandering van spijs doet eten", duidt radiodeskundige Sieb Kroeske de wijzigingen. Hij zegt het sowieso al bijzonder te vinden dat Coen en Sander het programma zo lang hebben gedaan. Het duo startte in 2006 met de show bij NPO 3FM. In 2015 stapten ze over naar Radio 538.

"Er komt een moment dat de populariteit van een zender verandert, en dan wil je iets doen om dat te verbeteren. Dat gaat soms ten koste van de dj's, zegt Kroeske. "Een lichte verandering in de programmering kan in principe al tot verandering leiden."

Steeds minder luistertijd voor 3FM en 538

De luistercijfers van de twee zenders waar nu de meeste veranderingen worden doorgevoerd - NPO 3FM en Radio 538 - lopen al jaren terug. Waar 538 de lijst vijf jaar geleden nog aanvoerde met een marktaandeel van 12,2 procent, had de commerciële radiozender dit voorjaar nog maar 8,3 procent van de markt in handen.

Ook 3FM heeft te maken met kelderende luistercijfers. Momenteel heeft de publieke zender zo'n 2,2 procent van de markt in handen, de helft minder dan vijf jaar geleden en nog slechts een kwart van het 3FM-marktaandeel in 2012.

In onderstaande grafiek zijn de schommelingen goed te zien. De cijfers zijn afkomstig uit het Nationaal Luisteronderzoek (NLO) van maart-april van ieder jaar:

NPO Radio 2 en Qmusic bedienen samen bijna een kwart van het radiopubliek, waarbij de publieke radiozender net iets populairder is dan zijn commerciële concurrent: NPO Radio 2 had in maart en april een marktaandeel van 12,5 procent, op de voet gevolgd door Qmusic met 12,1 procent.

Overigens zeggen de percentages niet alles over het aantal absolute luisteraars. Het marktaandeel wordt berekend door te kijken naar de luistertijd: hoe langer mensen naar een bepaald radiostation luisteren, hoe hoger het marktaandeel van die zender is.

Top 2000 en Edwin Evers

Dat NPO Radio 2 en Qmusic er vooralsnog wél in slagen om hun marktaandeel vast te houden of zelfs te vergroten, hangt volgens kenners met meerdere dingen samen.

Zo heeft NPO Radio 2 de Top 2000, die weliswaar alleen in de kerstperiode wordt uitgezonden maar waarop de zender de rest van het jaar kan teren, zegt mediadeskundige Ron Vergouwen. Verder heeft de publieke radiozender een ijzersterke programmering, vindt hij.

Qmusic vaart wel bij de concurrentiestrijd met Radio 538, zien Vergouwen en radiokenner Kroeske. De zender heeft volgens hen vooral geprofiteerd van het vertrek van 538-dj Edwin Evers eind 2018, die een zeer succesvolle ochtendshow had.

"Evers is een radiomaker die je maar eens in de 25 of zelfs 50 jaar meemaakt", zegt Vergouwen. "Iemand die in zijn eentje de flow van een heel station kan bepalen. Toen hij wegging bij 538, kwam het hele radiolandschap in beweging en daar is Qmusic op ingesprongen met een eigen geluid. Ondertussen bleef Radio 538 doen wat ze altijd deden."

Qmusic heeft nu met de ochtendshow van Mattie en Marieke een populair programma dat als vlaggeschip dient voor de hele zender, zegt Vergouwen. Dat betekent volgens hem overigens niet dat het tij niet weer kan keren, al zal dat niet van de ene op andere dag gebeuren.

"Radio is slow business. Maar een eerste stap is wel gezet, nu Qmusic-programmadirecteur Dave Minneboo binnenkort terugkeert bij Talpa Network Radio, waar 538 en Veronica onder vallen."

Toegevoegde waarde

Hoe NPO 3FM en Radio 538 de recent geschrapte programma's gaan invullen, is nog niet duidelijk.

Mediadeskundige Vergouwen is benieuwd wat ervoor in de plek komt. "Radio staat tegenwoordig onder druk. Er gaat luistertijd verloren aan onder andere podcasts en video's. En radio-dj's kunnen niet zomaar een muzieklijst opzetten, want dan kunnen luisteraars net zo goed Spotify gebruiken. Door die toevoegde waarde zijn dj's belangrijker dan ooit, maar niet iedereen heeft dat in zich."