Eerste mens die varkenshart ontving, overleed mogelijk door varkensvirus

De eerste ontvanger van een genetisch gemodificeerd varkenshart overleed mogelijk vanwege een varkensvirus dat in het hart aanwezig was. Dat zegt de arts die de historische transplantatie uitvoerde.

David Bennett (57) kreeg in januari in het Amerikaanse Baltimore het hart van een varken dat genetisch zo gemodificeerd was dat een menselijk lichaam het orgaan niet af zou stoten. Zo'n operatie was nooit eerder uitgevoerd. Aanvankelijk leek de operatie geslaagd, maar na twee maanden ging de toestand van Bennett plots snel achteruit en overleed hij.

Artsen gaven toen geen directe verklaring voor wat er mis was gegaan. Bennett vertoonde ook geen reguliere symptomen van een lichaam dat een vreemd orgaan afstoot. De artsen zeiden wel dat zo'n onvoorziene gebeurtenis een van de risico's van de operatie was, en dat Bennett daarvan op de hoogte was.

Potentiële trigger

Nu hebben Bennetts artsen toch een mogelijk verklaring gegeven. In Bennetts lichaam werden sporen gevonden van het porcine cytomegalovirus, een herpesvirus dat bij varkens voorkomt.

Dat gebeurde voor het eerst twintig dagen na de transplantatie, maar de artsen maakten zich geen zorgen vanwege de lage hoeveelheid aangetroffen virus. Veertig dagen na de transplantatie waren de virusniveaus echter veel hoger. "Het kan de trigger zijn geweest die dit allemaal heeft veroorzaakt", aldus zijn dokter Bartley Griffith.

Eerder onderzoek in bavianen toonde aan dat de aanwezigheid van het virus in een getransplanteerd varkenshart kan leiden tot overlijden van de ontvanger van het orgaan, schrijft MIT Technology Review. Na een transplantatie krijgen ontvangers medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken zodat het orgaan niet wordt afgestoten.

Daarnaast is het immuunsysteem van het varken, dat de infectie normaal gesproken tegen kan gaan, niet meer aanwezig als het hart is getransplanteerd. Die twee factoren spelen mogelijk ook bij mensen. Volgens onderzoekers is het mogelijk dat het virus vervolgens een bredere ontstekingsreactie in het lichaam van Bennett heeft ontketend.

Sluimerend virus

Genetisch gemodificeerde varkens worden uitgebreid op infecties getest en dat is ook gebeurd bij het varken dat het hart leverde voor Bennett. Toch is daar iets fout gegaan, zeggen de artsen.

Het porcine cytomegalovirus kan een actieve infectie veroorzaken, maar ook sluimerend in een varken aanwezig zijn. De neustests die bij de varkens worden afgenomen pikken alleen een actieve infectie op. Die tests gaven geen positieve uitslag. Later is het sluimerende virus wel aangetroffen in de milt van het varken.

Bekijk hier beelden van de operatie in januari:

Xenotransplantatie - het transplanteren van gemodificeerde organen van dieren naar mensen - wordt als veelbelovende techniek gezien om het tekort aan transplantatieorganen terug te dringen. Toch is het niet zonder risico's, zeggen deskundigen, die ervoor waarschuwen dat dierlijke virussen over kunnen springen op mensen. De zorgen over het porcine cytomegalovirus virus zijn daarentegen klein, omdat herpesvirussen over het algemeen alleen specifieke soorten kunnen infecteren.

'In de toekomst te vermijden'

Hoewel Bennett uiteindelijk overleed, zijn artsen optimistisch over de toekomst van xenotransplantaties. De Duitse wetenschapper Joachim Denner, die het onderzoek deed naar de transplantatie van varkensharten in bavianen, wijst er bij MIT Technology Review op dat de eerste ontvanger van een hart van een ander mens in 1967 maar achttien dagen overleefde. Hij noemt de operatie van Bennett daarom een "groot succes": "Laten we niet vergeten dat hij al heel, heel, heel erg ziek was."

Mocht het virus zijn dood inderdaad mede veroorzaakt hebben, dan is dat iets dat in volgende gevallen te voorkomen is met betere screening van de varkens, zegt dokter Griffith in The New York Times: "Dit is een leermoment. Wetende dat het virus er was, kunnen we het in de toekomst waarschijnlijk vermijden."