Schaarste en criminaliteit bij handel in zonnebloemolie

Raapzaad- en arachideolie: het schap plantaardige oliën staat vol. Eén rek is nagenoeg leeg: dat met zonnebloemolie. Het komt Nederland amper binnen door de oorlog in Oekraïne - ook stijgt de prijs van de flessen die er wel zijn. Soms zijn ze 4,80 euro per liter.

Zelfs criminelen zien hun kans schoon, zegt een grote importeur. "Flessen zonnebloemolie zijn de nieuwe mondkapjes", verzucht Aziz Odilov van Bestolie. "In coronatijd verkocht iedereen ze opeens. Nu zie ik hetzelfde gebeuren met zonnebloemolie. Dat kan soms gevaarlijk zijn, merk ik zelf."

"Er zijn cowboys bezig", zegt ook Sandeep Singh van Amar Import en Export in Den Haag. "We krijgen veel telefoontjes met de vraag of we zonnebloemolie willen kopen. Wij gaan er niet op in, want je moet voorzichtig zijn met wat je inkoopt. De kwaliteit van deze olie is onduidelijk"

Volgens Odilov wordt de markt "volgegooid" met olies zonder certificering, waarvan de kwaliteit niet voldoet aan Europese maatstaven. "We weten soms niet waarmee de olie vermengd is", zegt hij vanaf zijn bedrijventerrein in Berkel en Rodenrijs.

De ondernemer heeft dit gemeld bij de voedsel- en warenautoriteit NVWA, die desgevraagd zegt verder geen signalen te hebben gekregen. Ook de branchevereniging voor oliën en vetten, MVO, zegt zich niet in de beweringen te herkennen. Volgens hen gaat het eerder om een incident dan dat het een reëel probleem is.

'Hoge bedragen'

Ook deed Odilov aangifte bij de politie, omdat zijn bedrijfswebsite is nagemaakt door criminelen. "De url, de stijl: alles was hetzelfde behalve het telefoonnummer", zegt Odilov. Hij heeft melding gedaan bij de politie, maar het kwaad was al geschied. "Drie bedrijven hebben bij deze website besteld en zijn opgelicht voor echt hoge bedragen."

Volgens de politie valt niet uit te sluiten dat criminelen inspelen op de tekorten in de oliën. "Als er ergens schaarste is, wordt erop ingespeeld. Dat gebeurt bijvoorbeeld via niet-bestaande websites. Tegen consumenten zeggen wij: blijf alert en check het bedrijf op registratie bij de Kamer van Koophandel en reviews."

Oekraïne en Rusland zijn belangrijke exporteurs van zonnebloemolie. Zo is twee derde van alle zonnebloemolie die Nederland invoert, afkomstig uit Oekraïne. Er komt nu nog wel wat ons land binnen, maar veel minder dan voorheen, zegt Frans Claassen, directeur bij MVO, de ketenorganisatie voor oliën en vetten.

Consumenten mogen vaak niet meer dan een of twee flessen zonnebloemolie afrekenen. Ook zijn de prijzen van de flessen die er wel zijn, flink verhoogd. De gemiddelde prijs van een liter zonnebloemolie steeg de afgelopen twee maanden met zo'n vijftig procent, blijkt uit onderzoek van GfK. De gemiddelde prijs van een liter zonnebloemolie is nu 2,17 euro.

Alternatieven

Enige verlichting op de markt is er doordat de zonnebloemolie die wordt verwerkt in producten - zoals frituurvet - bijna volledig is vervangen door alternatieven, zegt Claassen. Veel alternatieven voor consumenten zijn er niet, zegt hij. "Zonnebloemolie is een fijne olie: gezond, heeft een goede verbrandingstemperatuur, walmt niet. Raapzaadolie is onbekender, terwijl dat ook prima bak- en wokcapaciteiten heeft."

Deskundigen verwachten dat de schappen nog maanden leeg blijven door de oorlog in Oekraïne. Wel ligt er nog "her en der" zonnebloemzaad- en olie opgeslagen. De druk op de oliënmarkt wordt verhoogd door landen die zich nu aandienen of dreigen met exportverboden op producten als palmolie, zoals Indonesië, al verwachten deskundigen dat dit tijdelijk is.

"Onze voorraad zonnebloemolie is naar verwachting in de zomer wel op. Dan is de vraag: hoelang duurt de oorlog?", zegt Claassen. Volgens hem is de helft van de Oekraïense arealen ingezaaid. "Als die oogst lukt, kan er in oktober worden geoogst. Maar alles valt of staat bij de infrastructuur: want al is het er, dan nog is het onzeker of het kan komen."