De dagtaak van knuffelen met Sywert: wat appte wie rond de mondkapjesdeal?
Een maand na de eerste coronabesmetting in Nederland kan Sywert van Lienden het niet meer aanzien. Iemand moet wat doen aan het tekort aan mondkapjes en andere beschermingsmiddelen in de zorg. Anders dreigen verpleegkundigen en artsen zonder bescherming het onbekende virus te lijf te moeten gaan.
De gewezen scholierenleider, opiniemaker en co-auteur van het CDA-programma pakt in een tijd van wereldwijde schaarste de handschoen op. Een paar weken verder heeft hij veertig miljoen Chinese mondkapjes verkocht aan het ministerie van VWS, voor ruim honderd miljoen euro. Zo'n 20 miljoen daarvan gaat naar Van Lienden en zijn twee compagnons.
Over de totstandkoming van de deal is de afgelopen tijd veel geschreven en gepraat. Wat duidelijk is geworden is dat Van Lienden ten onrechte beweerde dat hij geen winstoogmerk had en dat hij zijn connecties bij het CDA wilde inzetten om toegang te krijgen tot de mensen die erover gingen.
Dat laatste heeft Hugo de Jonge in een lastig parket gebracht. De Jonge, destijds minister van Volksgezondheid, heeft zich volgens een deel van de Tweede Kamer te intensief bemoeid met de kwestie. Ook zou hij er niet transparant genoeg over zijn geweest.
Honderden pagina's
Over De Jonges betrokkenheid kwamen de afgelopen tijd brokjes informatie naar buiten, vooral via de Volkskrant. De huidige minister voor Volkshuisvesting hield zich lange tijd op de vlakte over zijn bemoeienis, maar vandaag stortte de voormalig coronaminister honderden pagina's aan WhatsApp-gesprekken en mails over de Kamer uit.
Het contact met Van Lienden verloopt in die tijd onder meer via de politiek assistent van De Jonge. Van Lienden meldt zich bij Bart van den Brink in de app met de vraag waar hij terechtkan met een aanbod voor mondkapjes. "Zonder tussenmarge en andere gekkigheid."
Van den Brink verwijst dan naar een emailadres van het ministerie. Van Lienden appt "okido" terug, maar daarmee is de kous niet af. Als de ondernemer een paar dagen later klaagt dat hij geen contact krijgt met het inkoopteam van VWS, antwoordt de politiek assistent. "Follow up lukt niet, begrijp ik? Ik ga aan de slag!"
Rond die tijd heeft De Jonge contact met verschillende topambtenaren over Sywert van Lienden, blijkt uit de berichten. In een app-gesprek tussen De Jonge en de geanonimiseerde topambtenaar 'persoon 2' zegt de laatstgenoemde dat hij is "gaan knuffelen met Sywert", op verzoek van de minister. "Dat is bijna een dagtaak."
Maar het is persoon 2 wel "deels gelukt" om tot een samenwerking te komen. "Voor een deel niet", appt de ambtenaar. "Kan zijn dat dat ergens in het nieuws komt. Sywert heeft gezegd dat hij dat niet zou doen." Een andere topambtenaar ('persoon 1') appt niet lang daarna aan De Jonge dat de samenwerking niet van een leien dakje gaat. "Het woord samenwerken staat redelijk laag in zijn woordenboek."
Hugo de Jonge parafraseert daarop de Amerikaanse president Lyndon Johnson. "Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in." De Jonge refereert daarmee aan de kritiek die Van Lienden destijds spuit op Twitter over de inkoop van beschermingsmiddelen.
"Met een klein beetje verdraagzaamheid moet dat lukken. Hoop echt dat 't lukt", vervolgt de minister. En het lukt, want rond die tijd appt Van Lienden aan politiek assistent Van den Brink "je link heeft eea in gang gezet".
Thanx Sywert - let you know
De Jonge en Van Lienden appen ook zelf met elkaar rond de tijd dat de veelbesproken deal wordt gesloten. Hoewel het vooral de ondernemer is die de minister appjes stuurt. Op een aanbod van Van Lienden om VWS te helpen ("al is 't maar praktisch"), zegt De Jonge: "Thanx Sywert - let you know".
Over de 40 miljoen mondkapjes appen de twee niet, maar in een lang bericht een maand later vertelt Van Lienden over de desbetreffende deal en suggereert hij nog veel meer mondkapjes te kunnen leveren "zonder winstoogmerk". "Dank! Ik ga het goed lezen", antwoordt De Jonge.
Hij heeft een heel goede deal kunnen sluiten en moet zich echt nog bewijzen.
De minister stuurt het voorstel vervolgens door aan zijn tijdelijk ingevlogen collega Martin van Rijn, vervanger van de oververmoeid geraakte minister voor Medische Zorg Bruno Bruins. Van Rijn is verantwoordelijk voor de inkoop van beschermingsmiddelen. "Wil jij dat ook lezen en kijken of je dingen ziet die ons kwetsbaar maken?"
Van Rijn concludeert uiteindelijk dat de 40 miljoen stuks prima is voor het moment. "Hij heeft een heel goede deal kunnen sluiten en moet zich echt nog bewijzen." Het zou uiteindelijk bij de 40 miljoen mondkapjes blijven, die overigens ongebruikt in een opslag belanden.
De twee ministers appen nog een aantal keer over beeldvorming. Zo suggereert De Jonge op enig moment dat Van Rijn Van Lienden nog "voor Nieuwsuur" moet bellen, want dan "helpt 't misschien nog een beetje". Wat waarvoor moet helpen, wordt niet duidelijk. Die avond zit Van Lienden bij Nieuwsuur om te vertellen over de wereld van de mondkapjes, niet over de deal die hij heeft gesloten met het ministerie.
Losgeslagen
Aan het eind van de openbaargemaakte conversatie tussen de twee ministers, weken na de veelbesproken deal, lijkt Van Rijn het gehad te hebben met Van Lienden. "Die Sywert is echt losgeslagen. Heel Nederland aan medisch mondkapje", schrijft Van Rijn dan over het idee om mondkapjes te regelen voor het dagelijks leven en niet meer alleen voor de zorg.
Morgen debatteert de Kamer over de betrokkenheid van De Jonge bij de deal (en over het gebruik van zijn privé-mail). Het debat zou aanvankelijk alleen worden gehouden met minister Helder, de huidige minister voor Medische Zorg. Maar gisteren werd duidelijk dat De Jonge, nu minister voor Volkshuisvesting, zelf ook aan het debat wil meedoen. Hij erkent dat dat staatsrechtelijk ongebruikelijk is, maar hij wil zelf uitleg kunnen geven.
