JIT gaat oorlogsmisdaden onderzoeken in Oekraïne, 'belangrijk verschil met MH17'

Polen, Litouwen en Oekraïne hebben een Joint Investigation Team (JIT) opgericht om misdaden te onderzoeken die gepleegd zijn door Rusland in Oekraïne.

De JIT-overeenkomst zorgt ervoor dat de landen bewijs met elkaar kunnen delen over mogelijke oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Ook kunnen de landen nu onderzoek met elkaar doen.

De Europese justitieorganisatie Eurojust ondersteunt de oprichting van het onderzoeksteam. Eurojust helpt het JIT met onder meer operationele, juridische en financiële bijstand. Ook faciliteert Eurojust de samenwerking tussen de betrokken landen en het Internationaal Strafhof in Den Haag. Mogelijk sluiten in de toekomst nog meer landen zich bij het onderzoeksteam aan.

Rusland werkt niet mee

Zulke JIT's zijn vaker opgericht. Zo deden Frankrijk en Nederland gezamenlijk onderzoek naar de onderschepte chatberichten op EncroChat-telefoons van criminelen. Dit onderzoek speelt in veel rechtszaken tegen criminelen een belangrijke rol, bleek al eerder.

Een ander bekend voorbeeld is het JIT dat door Nederland, Australië, België, Maleisië en Oekraïne werd opgericht in 2014 nadat vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oekraïne met een Buk-raket was neergehaald, waarbij 298 mensen om het leven kwamen.

Na jarenlang onderzoek in die zaak zijn vier verdachten aangewezen. Tegen hen heeft het OM een levenslange gevangenisstraf geëist. Of ze die straf ook krijgen en ook daadwerkelijk naar de gevangenis gaan, is de vraag. De verdachten zitten in Rusland en dat land werkt niet mee aan het proces.

Geen dubbel werk

Een mogelijk strafproces naar aanleiding van verzameld bewijs van mogelijke oorlogsmisdaden door Rusland in Oekraïne heeft overeenkomsten met het MH17-proces, maar er is ook een duidelijk verschil, zegt hoogleraar internationaal strafrecht Göran Sluiter.

"In het geval van de MH17-ramp is een internationaal tribunaal niet echt in beeld geweest. Het was duidelijk dat een proces in één van de landen uit het JIT-team zou gaan plaatsvinden."

Het Internationaal Strafhof (ICC) is nu wel al begonnen met het verzamelen van bewijs van oorlogsmisdaden in Oekraïne. "Daarom moeten het Strafhof en het JIT-team gaan samenwerken en bewijs delen zodat er geen dubbel werk wordt gedaan."

Wat dit extra onderzoek naast dat van het ICC oplevert, is nu nog niet te zeggen. "De landen in het onderzoeksteam kunnen wel een strafzaak beginnen in afwezigheid van de verdachte, het ICC kan dat niet", legt Sluiter uit. "Alleen als Rusland daarmee instemt, maar dat gaat natuurlijk niet gebeuren."

Staatsimmuniteit

Een proces zonder dat de verdachten worden uitgeleverd is "beter dan niets doen", zegt de hoogleraar internationaal strafrecht. "Het is bijzonder onbevredigend, maar het beste alternatief, zeker ook voor de slachtoffers."

Het binnenvallen van Oekraïne door Rusland zou ook strafbaar gesteld kunnen worden, zegt Sluiter. "Dat heet een misdrijf van agressie. Ik weet niet of dat ook in het strafrecht van Oekraïne, Litouwen of Polen is geïmplementeerd overigens, maar oorlogsmisdaden wel."

Maar er is wel een groot juridisch obstakel: "Poetin en de Russische buitenlandminister Lavrov bijvoorbeeld hebben staatsimmuniteit, waardoor ze niet door andere landen vervolgd kunnen worden, ook niet voor oorlogsmisdrijven."

Bij het ICC is die immuniteit niet van toepassing, omdat het gaat om een internationaal hof, zegt Sluiter. "Maar het ICC heeft weer geen rechtsmacht over agressie, waardoor oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid overblijven."

NOS op 3 legt in onderstaande video uit wat de regels in oorlogstijd zijn: