Preventie of harde aanpak: hoe houd je als gemeente jongeren uit de criminaliteit?

Drugsoverlast en overlastgevende jongeren: hard aanpakken of juist inzetten op preventie? Bij veel stemhulpen voor de komende gemeenteraadsverkiezingen kom je dit soort dilemma's tegen. Inzetten op meer wijkagenten, camerabewaking of preventief fouilleren of juist investeren in meer activiteiten voor jongeren?

Vaak is het niet zo zwart-wit en is het allebei nodig. "Ik ben nu zes jaar burgemeester van Velsen en heb in die tijd de drugsproblematiek zien groeien, dat verontrust me", vertelt burgemeester Frank Dales. "De drempel voor jongeren om in dat wereldje te stappen wordt steeds lager. En als ze er eenmaal in zitten, dan komen ze niet meer uit die fuik. Maar dat beseffen ze vantevoren vaak niet."

In Noord-Holland werken 32 gemeenten, politie en Openbaar Ministerie al een paar jaar samen om dit soort problemen aan te pakken. Daarbij is ook veel aandacht voor preventie. "Je hebt een kleine harde kern die je moet aanpakken, die ben je eigenlijk al kwijt als samenleving", legt Dales uit. "Maar daaromheen hangen jongeren die dat wereldje interessant vinden, maar ook nog wel een stemmetje hebben dat zegt: doe het niet. Die groep moet eruit worden gehaald voor het te laat is."

De gemeente werkt hierbij samen met de politie, scholen, het jongerenwerk en speciale jeugdboa's. Daar is volgens de burgemeester een flinke investering voor nodig. "Maar als je kijkt naar wat het de samenleving bespaart aan kosten rond misdaad, drugs en hulpverlening, dan is het echt die investering waard."

Netwerk van 54 spelers

De gemeente heeft, als eerste in Noord-Holland, het netwerk dat zich met drugscriminaliteit bezighoudt nauwgezet in kaart gebracht, samen met de politie. "Het drugsnetwerk bleek uit 54 spelers te bestaan", legt Dales uit. Die werden ingedeeld in verschillende categorieën. "De harde kern bestaat uit de kopstukken van het netwerk", legt hij uit. "Daarnaast zijn er criminele locals, rising stars, jonge aanwas en facilitators. Die laatste groep stelt bijvoorbeeld een woning of auto beschikbaar aan het netwerk. Die groep bestaat vaak uit drugsgebruikers, waarbij het de vraag is of dit daders, slachtoffers of een combinatie van beiden zijn."

Het doel van de gemeente is om voor alle spelers in dit netwerk een passende aanpak te vinden. De een met strafvervolging, de ander heeft juist verslavingszorg nodig, moet uit de schulden worden geholpen of met scholing perspectief geboden krijgen.

Naast dit drugsnetwerk is ook de overlastgevende jeugd in IJmuiden, dat valt onder de gemeente Velsen, in beeld. "Die netwerken lijken nog van elkaar gescheiden te zijn", zegt burgemeester Dales. "Dat is natuurlijk goed nieuws, maar maakt wel dat we hier extra alert op zijn en aandacht besteden aan het voorkomen van jonge aanwas in de drugscriminaliteit."

De jeugdgroepen in IJmuiden zijn groot en dat geeft veel overlast op straat. Daarom zet de gemeente sinds vorig jaar speciale jeugdboa's in. Ze houden contact met de jongeren, brengen de jeugdgroepen in beeld en kunnen ook ingrijpen bij overtredingen. "Ik zorg ervoor dat de jeugd mij kent en ik de jeugd", legt jeugdboa Mike uit. "We proberen contact te maken om te weten wat er speelt en geluidsoverlast en problemen in de wijk op te lossen."

Mensen die snel geld willen verdienen met drugs zien de boa's niet zozeer op straat. "Maar ze staan wel in contact met de jongeren. Door onze werkwijze vangen we die signalen op." Zijn collega Alicia vult aan: "Hebben ze opeens duurdere kleren of gaan ze met verkeerde vrienden om? Als we dat herkennen kunnen we kijken hoe we die jongeren het beste kunnen begeleiden om niet af te glijden." Vaak is de eerste stap om gesprekken te voeren met de ouders van de jongere erbij.

De aanpak is succesvol in de gemeente. "Het is mooi om te zien dat jongeren nu ook naar ons toekomen als ze met problemen zitten," vertelt jeugdboa Alicia. Ook burgemeester Dales is blij met de resultaten van de aanpak. "We hebben de gemeenteraad wel voor een dilemma gesteld: je vraagt veel geld, maar resultaat en netto winst kon ik niet garanderen. Gelukkig hebben ze er in Velsen voor gekozen om die investering dus wel te doen."