Rotterdam stopt met weren uitkeringsgerechtigden, is einde omstreden wet nabij?

• Ewoud Kieviet

  Politiek verslaggever

Mag je mensen met een uitkering of een politiedossier weren uit bepaalde wijken of straten? Negen steden in Nederland doen dat door toepassing van de zogenoemde Rotterdamwet. Die landelijke wet moet de leefbaarheid in kwetsbare wijken verbeteren, maar een gunstig effect van de wet is nooit aangetoond. In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen speelt in Rotterdam, waar de wet bedacht is, de vraag of er een einde aan moet komen.

In 2006 voerde Rotterdam de wet in, maar na zestien jaar neemt de stad komende maand afscheid van het meest omstreden deel van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek: het weren van mensen met een uitkering uit bepaalde wijken of straten. Dit deel wordt vooralsnog niet verlengd. De PvdA, die de wet altijd steunde, wil nu ook af van de andere onderdelen van de wet en daarmee zou die op termijn uit Rotterdam kunnen verdwijnen.

De Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek stamt uit 2005 en werd als eerste in Rotterdam ingevoerd, vandaar de bijnaam. De wet werd met name ingezet in wijken in Rotterdam-Zuid. De wet heeft drie artikelen op grond waarvan huisvesting in gebieden kan worden geweigerd. Volgens artikel 8 kunnen woningzoekenden geweerd worden die geen inkomen hebben uit werk of onderneming. Artikel 9 regelt voorrang voor woningzoekenden met een maatschappelijk beroep. Met artikel 10 kunnen woningzoekenden geweerd worden die criminaliteit of overlast kunnen verergeren.

Andere steden als Tilburg, Den Bosch, Dordrecht en Schiedam hebben de wet de afgelopen jaren ook gebruikt. In Tilburg werd die recent nog uitgebreid van 74 naar 700 woningen. Toch denkt de Rotterdamse PvdA-lijsttrekker Moti dat een Rotterdams afscheid van de wet uitstraling zal hebben naar andere steden. "Als je landelijk kijkt, ligt 90 procent van de straten waar deze wet wordt toegepast in Rotterdam. Wij zijn de enige gemeente die hem echt grootschalig toepast, dus ik zou minister De Jonge ook willen oproepen dat als Rotterdam ermee stopt, hij de wet helemaal intrekt."

Moti's PvdA voerde de Rotterdamwet de afgelopen zestien jaar uit en was altijd voorstander. "Wij hebben de wet altijd het voordeel van de twijfel gegeven. De wet was bedoeld om de leefbaarheid te verbeteren en wijken erbovenop te helpen. Als je na zestien jaar constateert dat het nog steeds niet werkt, moet je er gewoon afscheid van nemen."

Bedenker Leefbaar Rotterdam ziet dat anders. "Het is geen tovermiddel, maar we zien in een wijk als Bloemhof dat daar eerst 40 procent van de bewoners werk had en nu 85 procent. Dat is een mooie uitkomst, dus ik snap niet dat mensen hier tegen zijn", zegt Leefbaar-lijsttrekker Robert Simons.

Wouter van Gent van de Universiteit van Amsterdam onderzocht in 2015 de effectiviteit van de Rotterdamwet in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. "De bevolkingssamenstelling verandert inderdaad, maar de leefbaarheid en veiligheid verbeteren niet", zegt hij. Bureau TwynstraGudde en het bureau Statistiek van de gemeente Rotterdam kwamen tot dezelfde conclusie.

Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Ollongren noemde de Rotterdamwet vorig jaar "een nuttig instrument" voor het verbeteren van de leefbaarheid in kwetsbare wijken. "Inzet van dit instrument draagt bij aan versterking van kwetsbare buurten en wijken en aan het verbeteren van het perspectief van bewoners", schreef Ollongren in haar Kamerbrief.