Schilderij Kandinsky niet meer in Stedelijk Museum, teruggegeven aan Joodse erfgenamen

Het schilderij Bild mit Häusern van de Russische expressionist Wassily Kandinsky (1866-1944) is teruggegeven aan de erfgenamen van het Joodse echtpaar Lewenstein. Het werk hing tot vandaag in de vaste expositieruimte van het Stedelijk Museum in Amsterdam, maar is ingepakt en overgedragen aan de erven.

"Vandaag start een nieuw hoofdstuk in de levens van de familie Lewenstein na hun jarenlange zoektocht naar rechtvaardigheid, waardigheid en respect", zegt een adviseur van de familie, die het schilderij namens hen aannam, in een persbericht.

Directeur Rein Wolfs van het Stedelijk Museum noemt het "een afscheid met weemoed". Maar de teruggave van het schilderij markeert volgens de directeur ook "een belangrijk moment in de Nederlandse restitutiepolitiek".

Jarenlang conflict

Over de rechtmatige eigenaar van Bild mit Häusern is jarenlang onenigheid geweest tussen de familie Lewenstein en de gemeente Amsterdam, die het werk in 1940 van de familie kocht.

Het olieverfschilderij kwam in 1923 in het bezit van het echtpaar Lewenstein, dat destijds een naaimachinefabriek had op de Dam. Na hun dood ging de inboedel naar hun twee kinderen. Vermoedelijk was het werk in 1940 in bezit van de partner van hun zoon, die het schilderij voor 160 gulden aan de gemeente verkocht, een prijs die ver onder de marktwaarde lag.

Die verkoop gebeurde onder druk van de nazi's, zo stellen de erfgenamen. Al in 2013 eisten ze daarom dat het schilderij zou worden teruggegeven. Maar de Restitutiecommissie, die adviezen uitbrengt over nazi-roofkunst, oordeelde in 2018 dat de gemeente het schilderij niet hoefde af te staan. Dit werd in december 2020 nog onderschreven door de rechter.

Maar afgelopen zomer besloot de gemeente Amsterdam het werk toch terug te geven aan de familie. Dat besluit had te maken met een kritisch rapport over de werkwijze van de Restitutiecommissie. De gemeente wilde een nieuw oordeel van die commissie niet meer afwachten en nam vooruitlopend daarop een besluit.

Het schilderij werd vandaag in het Stedelijk Museum overgedragen aan de erfgenamen:

De gemeente schrijft dat het teruggeven van het schilderij onderdeel is van het uitgangspunt om roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog terug te geven aan de toenmalige eigenaren of hun erfgenamen.

"We mogen het onbeschrijfelijk leed en het onrecht dat de Joodse bevolking is aangedaan in de Tweede Wereldoorlog nooit vergeten", schrijft wethouder Touria Meliani in een persbericht. "Voor zover er nog iets hersteld kan worden, hebben we als samenleving de morele plicht daarnaar te handelen."

De erfgenamen hopen dat het werk ooit weer in een museum komt te hangen, schrijft Het Parool. De waarde van het doek wordt op 20 miljoen euro geschat.