Petitie voor einde gesloten jeugdzorg, maar wat zijn de alternatieven?

Ruim 133.000 hebben de petitie van Stichting Het Vergeten Kind getekend, waarin gevraagd wordt een eind te maken aan de gesloten jeugdzorg. Ze roepen het kabinet op om snel met een plan te komen voor goede alternatieven. Vandaag is de petitie overhandigd aan staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid.

De gesloten jeugdzorg, officieel JeugdzorgPlus, is bedoeld voor kinderen en jongeren bij wie lichtere vormen van hulpverlening niet helpen en die een gevaar vormen voor zichzelf of hun omgeving. De kinderrechter kan het opleggen aan kinderen die suïcidaal zijn, zichzelf beschadigen, een ernstige drugsverslaving hebben of bijvoorbeeld erg agressief zijn. In 2020 zaten ruim 1800 kinderen voor korte of langere tijd in de gesloten jeugdzorg.

Uit onderzoeken blijkt dat de meeste kinderen meer beschadigd raken in deze gesloten inrichtingen dan dat ze er geholpen worden. "Kinderen zijn er de dupe van dat we in Nederland nog steeds niet in staat zijn om passende hulp te bieden aan deze kinderen", schrijft Stichting Het Vergeten Kind.

Meer repressie dan hulp

In de petitie vraagt de stichting om twee dingen: een aanpassing van de jeugdwet waardoor de kinderrechter geen machtiging meer kan afgeven om jongeren gedwongen op te nemen en het snel ontwikkelen van alternatieven, waardoor de kinderen de zorg krijgen die ze nodig hebben.

"Opsluiten en andere vrijheidbeperkende maatregelen leiden tot extra problemen voor deze kinderen, ze houden er traumatische herinneringen aan over en doen nieuwe angsten op", staat in een manifest van de stichting. "In de gesloten jeugdzorg maken kinderen geweld en repressie mee. Het is een onveilige plek die herstel en ontwikkeling in de weg staat."

"Voor de meeste kinderen pakt de gesloten jeugdzorg niet goed uit, zeker als het langer duurt", erkent Anita Kraak van het Nederlands Jeugdinstituut. "En dat is heel pijnlijk."

"De kinderen wisselen vaak van groep terwijl het kinderen zijn die al lastig mensen vertrouwen en moeilijk contact aangaan", legt Kraak uit. "En het onderwijs is er beperkt. Daardoor beginnen ze na de gesloten jeugdzorg vaak met een achterstand in de samenleving."

De nu 19-jarige Nienke zat van haar 14e tot haar 17e in de gesloten jeugdzorg. Ze vertelt over haar ervaringen:

Alle betrokkenen zijn er inmiddels wel van overtuigd dat er iets moet gebeuren. Eind vorig jaar werd een motie om te stoppen met gesloten jeugdzorg unaniem aangenomen in de Tweede Kamer. Maar het moet niet bij woorden en plannen blijven, zegt een woordvoerder van Stichting Het Vergeten Kind. "Er is nu actie nodig."

Ook Anita Kraak van het Nederlands Jeugdinstituut vindt dat er moet worden gezocht naar betere vormen van zorg. "Ik denk dat er altijd kinderen zullen zijn die heel veel bescherming en nabijheid nodig hebben en ik denk dat we vooral met deze kinderen moeten kijken naar nieuwe en passende behandelmanieren. En dan moeten we ons niet bij voorbaat op één vorm vastleggen."

Echt maatwerk

Stoppen met gesloten jeugdzorg vraagt dus om ingrijpende veranderingen in het systeem. Op verschillende plekken in Nederland wordt al gewerkt aan alternatieven. Zo wordt de Amsterdamse jeugdzorgPlusinstelling De Koppeling langzaam afgebouwd. De jongeren worden in kleinere, veel huiselijker woongroepen geplaatst, laat een woordvoerder weten.

"Tien jaar geleden dachten we dat JeugdzorgPlus deze kinderen het perspectief zou bieden dat wij hun toewensen", vertelt Kraak. Er werden gebouwen voor ingericht of gebouwd en professionals voor getraind. Maar inmiddels is dus duidelijk dat de meeste jongeren hier niet mee geholpen zijn.

"Wat we hebben opgebouwd moeten we nu dus gaan afbouwen. Dat kost veel tijd, dat kost ook geld en daarbij willen we de expertise die er wel ontwikkeld is niet verloren laten gaan."