NOS Nieuws•
Conclusies, reacties, achtergrond: het Indonesië-onderzoek in het kort
Vijf jaar lang deden 115 experts in Nederland en Indonesië onderzoek naar het geweld tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Vandaag werden de resultaten van het onderzoek gepubliceerd. De belangrijkste conclusies, reacties én de achtergrond van het rapport op een rij.
De achtergrond
- Voor de Tweede Wereldoorlog regeerde Nederland over de toenmalige kolonie Nederlands-Indië. Daar kwam een einde aan toen Japan in 1942 het land binnenviel. Na de Japanse capitulatie in augustus 1945 riepen Indonesiërs op 17 augustus de Republiek Indonesië uit.
- Het onderzoek bestrijkt de periode vanaf de proclamatie van de republiek door Soekarno in 1945 tot en met het jaar 1949, waarin Nederland uiteindelijk de soevereiniteitsoverdracht tekende.
- Het onderzoek belicht het geweld dat is gebruikt door Nederlandse militairen en Indonesische onafhankelijkheidsstrijders tussen 1945 en 1949. Daarnaast is gekeken in hoeverre de Nederlandse overheid op de hoogte was van alle gebeurtenissen.
De conclusies
- Nederlandse militairen hebben tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog structureel excessief geweld gebruikt.
- In het rapport wordt onder meer gesproken over buitengerechtelijke executies, brandstichting van dorpen en martelingen. Ook was er volgens de onderzoekers sprake van een gebrek aan aandacht voor de gevolgen van militaire acties voor de burgerbevolking.
- Van het geweld waren destijds veel meer mensen in politiek Den Haag op de hoogte dan tot nu toe bekend was. "Het onderzoek wees uit dat het overgrote deel van de verantwoordelijken aan Nederlandse kant - politici, officieren, ambtenaren, rechters en andere betrokkenen - wel degelijk kennis had of kon hebben van het stelselmatig gebruik van extreem geweld", schrijven de onderzoekers.
- Politiek Den Haag keurde het geweld door de militairen stilzwijgend goed.
"Op alle niveaus was er bereidheid de geschreven en ongeschreven rechtsregels en het eigen rechtsgevoel opzij te zetten", schrijven de onderzoekers daarover. - Het officiële standpunt van de Nederlandse overheid, dat enkel bij uitzondering extreem geweld was gebruikt, is niet meer overeind te houden, zeggen de deskundigen.
Rutte bood naar aanleiding van het rapport over geweld tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog diepe excuses aan:
Rutte: Diepe excuses aan bevolking van Indonesië
De reacties
- Premier Rutte heeft naar aanleiding van het rapport "diepe excuses" aan de bevolking van Indonesië aangeboden, en tevens aan iedereen in ons land die werd geraakt door het geweld. "Voor het stelselmatige en wijdverbreide extreme geweld van Nederlandse zijde in die jaren en het consequent wegkijken door vorige kabinetten maak ik vandaag diepe excuses aan de bevolking van Indonesië", zei de premier.
- Ook gaf Rutte aan dat de verantwoordelijkheid niet bij de individuele militairen lag. Hij wees de instanties aan die het institutionele geweld mogelijk maakten: de Nederlandse regering, het parlement, de krijgsmacht en de juridische macht.
- Het officiële kabinetsstandpunt - dat Nederlandse kabinetten sinds 1969 aanhielden - is volgens Rutte niet meer houdbaar. Kabinetten bleven er tot dusver bij dat het leger zich als geheel "correct had gedragen" en dat van "systematische wreedheid" geen sprake was. Maar volgens Rutte is "een verdere precisering" van die woorden nodig nu is vastgesteld dat geweld stelselmatig en wijdverbreid was.
Belanghebbenden reageerden gisteren al op het rapport, toen de belangrijkste conclusies waren uitgelekt.
- Het Veteranen Platform vindt het onderzoek te eenzijdig, aldus voorzitter Hans van Griensven. Volgens de belangenbehartiger ligt de focus te veel op het Nederlandse geweld.
- Voor het Comité Nederlandse Ereschulden gaat het onderzoeksrapport niet ver genoeg. "Waar twee vechten, hebben twee schuld, lijkt de insteek", zegt voorzitter Jeffry Pondaag, verwijzend naar de notie dat zowel aan Nederlandse als Indonesische zijde sprake was van extreem geweld. "Maar er is één dader, en dat is Nederland."
