Gevolgen uitspraak spaartaks 'lastige puzzel die snel gelegd moet worden'
"Een midscheepse raketaanval op de financiën van het coalitieakkoord", zo noemt een van de betrokkenen de problemen met de zogenoemde spaartaks. "Het is een enorm lastige puzzel", schrijft staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën aan de Tweede Kamer.
In december oordeelde de Hoge Raad dat het huidige systeem van belastingheffing over spaargeld en beleggingen in strijd met de wet is. Die zaak was aangespannen door 60.000 spaarders die het niet eerlijk vonden dat ze nauwelijks rente kregen over hun spaargeld, maar wel vermogensrendementsheffing moesten betalen. De Hoge Raad oordeelde ook dat ze moeten worden gecompenseerd.
Die compensatie is dus voor mensen met een vermogen. De discussie raakt daarmee ook aan het wereldbeeld van de verschillende politieke partijen en wat zij eerlijke belastingen vinden. Afhankelijk van de politieke keuzes die de komende tijd gemaakt worden, gaat het over enkele miljarden tot vele miljarden euro's. Woensdag wordt daar in een debat in de Tweede Kamer de eerste aanzet voor gegeven.
De puzzel van Van Rij bestaat uit een aantal kleinere puzzels.
Wie wordt er gecompenseerd?
De uitspraak van de Hoge Raad gaat over tienduizenden mensen die bezwaar hebben gemaakt over de jaren 2017 en 2018. De staatssecretaris gaat ervan uit dat mensen die in 2019 en 2020 bezwaar maakten ook recht hebben op compensatie, omdat het systeem toen nog hetzelfde werkte.
Daarnaast zijn zij niet de enigen die te veel belasting hebben betaald. Het gaat volgens de Bond voor Belastingbetalers om meer dan een miljoen mensen per jaar.
Van Rij bekijkt wat de uitspraak voor hen betekent en wil ook nog laten uitzoeken wie van deze mensen echt teveel heeft betaald. Het kan bijvoorbeeld zijn dat iemand niet direct geld kreeg uitgekeerd uit beleggingen, maar dat die wel meer zijn waard geworden. De vraag is hoe dat meegerekend mag worden.
Daarnaast speelt de vraag of de Belastingdienst überhaupt kan achterhalen wie er teveel belasting heeft betaald. In totaal betalen zo'n 3 miljoen mensen belasting in box 3. De meesten maken juist meer winst op hun vermogen dan waar de Belastingdienst mee rekent.
Wat gebeurt er met de jaren vanaf 2021?
Nu de uitspraak er ligt kan de Belastingdienst geen aanslagen meer opleggen op basis van een wet die niet klopt. "Het arrest geldt dus sowieso ook voor alle belastingplichtigen met inkomen uit box 3 in belastingjaar 2021 en verder", schrijft Van Rij aan de Kamer.
Het gat in de begroting kan dus nog groter worden als niet snel een oplossing wordt gevonden voor het huidige belastingjaar en de komende jaren. Dat gaat al gauw over ruim 4,5 miljard euro per jaar.
In het coalitieakkoord was al afgesproken om het systeem te wijzigen vanaf 2025 en te gaan rekenen met een werkelijk rendement. Van Rij schrijft aan de Kamer dat dat niet sneller kan worden ingevoerd. Om te voorkomen dat tot die tijd de staatskas geld misloopt moet er een tijdelijke oplossing komen. Een noodwet is daarom noodzakelijk, zegt de staatssecretaris.
Wie gaat dat betalen?
In totaal kan de rekening van het compenseren dus oplopen tot tientallen miljarden euro's, afhankelijk van de gekozen oplossing. De VVD wil nog niet op het debat vooruitlopen. De andere coalitiepartijen wel en ze zijn duidelijk: dat geld moet op een andere manier bij vermogenden gevonden worden, zeker wanneer het gaat om de komende jaren.
Dat is een gevoelig punt. Bij het debat over de nieuwe regeringsplannen was een van de grote kritiekpunten van de oppositie dat deze coalitie te weinig doet om vermogensongelijkheid te bestrijden. Het is een onderwerp dat zeker bij de achterban van de VVD gevoelig ligt.
"Het belangrijkste is dat werkenden hier niet de rekening voor betalen, dat mensen die een goed vermogen hebben in de toekomst goed blijven bijdragen aan de belastingen", zegt Pieter Grinwis van de ChristenUnie.
Romke de Jong van D66: "Wat voor D66 belangrijk is, is dat we het niet weghalen bij de werkenden of bij de plannen voor onderwijs, wonen of klimaat." Inge van Dijk van het CDA: "Ik vind het zomaar in de staatsschuld laten lopen te gemakkelijk. Ik vind wel dat de grootste schouders de zwaarste lasten moeten dragen."
En in de zoektocht moet ook nog rekening worden gehouden met wat uitvoeringstechnisch kan bij de Belastingdienst. De definitieve oplossing zal nog maanden op zich laten wachten, laat de staatssecretaris vanavond aan de Kamer weten.
