VS klaagt vier Wit-Russische 'luchtvaartpiraten' aan voor noodlanding Ryanair

Justitie in de Verenigde Staten heeft vier Wit-Russische overheidsfunctionarissen aangeklaagd voor hun rol bij de noodlanding van een Ryanair-vliegtuig, vorig jaar mei. Dat toestel werd door straaljagers gedwongen te landen in de Wit-Russische hoofdstad Minsk, vanwege een bommelding. In werkelijkheid ging het de Wit-Russen om een regeringskritische blogger, die aan boord van het vliegtuig was.

Volgens het parket van New York was er sprake van 'luchtvaartpiraterij', een misdrijf waar minimaal 20 jaar cel op staat. De beklaagden zijn de directeur en onderdirecteur van de Wit-Russische luchtverkeersleiding en twee hooggeplaatste ambtenaren van de staatsveiligheidsdienst. Justitie is ervan overtuigd dat ze ook verantwoordelijk zijn voor de valse bommelding.

De Amerikaanse aanklager zegt in een verklaring dat de vier verantwoordelijk moeten worden gehouden voor de actie, die als doel had "het onderdrukken van afwijkende meningen en de vrijheid van meningsuiting". Onder de meer dan honderd passagiers aan boord van het vliegtuig waren ook vier Amerikanen.

Of het de Verenigde Staten ook lukt de Wit-Russen te berechten is maar zeer de vraag. De vier zitten in hun moederland en de kans op uitlevering lijkt zo goed als nul.

"Oekraïne mocht niets weten"

Ryanair-vlucht 4978 was op 23 mei op weg van Athene naar de Litouwse hoofdstad Vilnius, maar werd boven Wit-Rusland, dertig kilometer van de Litouwse grens, naar Minsk gedirigeerd. Daarna moesten de passagiers uit het vliegtuig en werden ze vastgehouden in het luchthavengebouw.

In de aanklacht staat dat het hoofd van de luchtverkeersleiding en een van de mensen van de staatsveiligheidsdienst nog voordat de vlucht vanuit Athene vertrok al arriveerden bij de luchtverkeersleiding in Minsk. Daar gaven ze de valse bommelding door aan de luchtverkeersleiders.

Het tweetal verbood vervolgens de luchtverkeersleiders in Minsk om contact te leggen met hun collega's in Oekraïne, ook al kwam het Ryanair-toestel door het luchtruim van dat land. Eenmaal boven Wit-Rusland werden de piloten geïnformeerd over de dreiging en kon het Wit-Russische leger op het vliegtuig af, zeggen de Amerikanen.

Volgens de aanklagers werd de piloten verteld dat de bom zou ontploffen als het toestel zou doorvliegen naar Vilnius. Ook kregen ze andere informatie om de dreiging geloofwaardiger te maken. Na de landing werd een vals rapport over de dreiging opgesteld.

Huisarrest

Blogger Roman Protasevitsj en zijn vriendin werden gearresteerd. Ze zijn in de hoofdstad onder huisarrest geplaatst. Protasevitsj is aangeklaagd voor extremisme, en zijn Russische vriendin Sofia Sapega voor het aanzetten tot haat en onrust.

De actie van Wit-Rusland leidde internationaal tot boze reacties. De VS, de Europese Unie, Canada en het Verenigd Koninkrijk stelden sancties in tegen Wit-Rusland, waaronder het bevriezen van buitenlandse tegoeden en vliegverboden.

Hoe kon Wit-Rusland een vliegtuig met daarin een journalist en activist kapen? En wat zijn de regels in het luchtruim? NOS op 3 legt het uit: