China voert militaire druk op: hoever wil Peking gaan met 'afvallig' Taiwan?
De spanningen rond Taiwan nemen verder toe. Afgelopen jaar steeg een recordaantal vliegtuigen van het Chinese Volksbevrijdingsleger op in de richting van het democratisch geregeerde eiland. Spierballentaal, of is er meer aan de hand?
Op weg naar het vliegveld van Huizhou, Zuid-China, moeten de luiken al voor de landing naar beneden. Geen noviteit, in een land waar de burgerluchtvaart het tarmac niet zelden deelt met de gevechtsvliegtuigen van het leger. Bij het uitstappen is een Early Warning en Control-vliegtuig te zien, uitgerust met een flinke radar op het dak. Twee J-16's taxiën richting de startbaan, bestemming onbekend. Taiwanese media concluderen dat dit een van de vliegvelden is waar China's spierballentaal richting het eiland wordt vormgegeven.
Iets verder noordwaarts, in de stad Shantou, lijkt zich een vergelijkbaar tafereel te voltrekken. Recentelijk werd het vliegveld daar gesloten voor de burgerluchtvaart, maar veel rustiger is het er niet op geworden in dorpen rond de startbaan. "Er vertrekken hier veel vliegtuigen", weet een visser, terwijl hij op een vlot naar zijn woonark beweegt. Hij woont aan de voet van wat inmiddels dienstdoet als een militair vliegveld. "Elke dag zien we ze wel." Veel meer dan dat willen de meeste buurtbewoners er niet over kwijt.
961 schendingen
Afgelopen jaar noteerden de Taiwanese autoriteiten 961 schendingen van de Taiwanese luchtverdedigingszone, een record. Het gebied wordt niet erkend door Peking, dat Taiwan als een afvallige provincie ziet die desnoods met geweld moet worden 'herenigd' met het moederland. Om die reden geven de Chinezen geen data vrij over de vliegbewegingen. Woordvoerder Zhu Fenglian van het Bureau voor Taiwanzaken zei eerder wel in algemene zin dat de oefeningen van het Volksbevrijdingsleger bedoeld zijn om "kernbelangen van de Chinese natie" veilig te stellen en een signaal te sturen aan "separatisten" die op zoek zijn naar "Taiwanese onafhankelijkheid".
"Hoogstwaarschijnlijk is het vooral een afschrikmiddel", zegt ook hoogleraar politicologie en Taiwankenner Shelley Rigger van het Amerikaanse Davidson College. "Het is een poging om de Verenigde Staten ervan te weerhouden meer steun te bieden en Taiwan te laten zien dat dit misschien niet het moment is om de grenzen verder te verleggen." Dat de manschappen van het Volksbevrijdingsleger veel vlieguren maken, is daarbij mooi meegenomen, zegt ze.
"Je houdt druk op de ketel", zegt Joris Teer van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. "Een praktisch doel is daarnaast het uitputten van de Taiwanese luchtmacht", zegt hij over de Taiwanese vliegtuigen die de lucht ingaan om de toestellen van het Volksbevrijdingsleger te begeleiden.
"Waar het Chinese leger zich in eerste instantie focuste op de militaire middelen die nodig waren om de Amerikanen weg te duwen uit de eigen regio, wordt de laatste tien jaar vooral ook geïnvesteerd in spullen die nodig zijn om een eiland als Taiwan in te kunnen nemen, of de olietoevoer vanuit het Midden-Oosten beter te kunnen beveiligen", zegt Teer. Controle over de Zuid-Chinese Zee dus, en de Oost-Chinese Zee.
Op kwantiteit scoort het Volksbevrijdingsleger goed, gaat hij verder. "Het aantal manschappen, raketten, schepen: China heeft de grootste vloot ter wereld." Tegelijkertijd worstelt China met een aantal belangrijke technologische tekortkomingen.
"Met rakettechnologie lopen de Chinezen echt wel voor. Zij hebben ballistische raketten die vliegdekschepen kunnen raken", stelt Teer. "Maar ze hebben bijvoorbeeld nog niet de kwaliteiten om eersteklas straaljagers te bouwen, ook de anti-onderzeeëroorlogsvoering schiet tekort. Daarnaast zijn de enige twee vliegdekschepen die China heeft relatief klein en niet nucleair aangedreven." In tegenstelling tot de elf Amerikaanse nucleair aangedreven megavarianten moeten de Chinese vliegdekschepen, waarvan er één leunt op Sovjet-technologie, regelmatig bijgetankt worden. Vooral relevant voor avonturen verder van huis.
"Winnen zonder te vechten, geniet nog altijd de voorkeur in Peking", stelt Shelley Rigger over de toegenomen spanningen in de Chinese achtertuin, in Chinese ogen tevens een gevolg van toegenomen activiteit van de Amerikanen in de regio. 'Het begin van het einde' wil ze het toegenomen militaire wapenvertoon dan ook niet noemen. "Maar een sterk signaal is het wel", zegt ze over de Chinese vliegbewegingen.
Garanties VS
Veel hangt uiteindelijk af van de Amerikaanse garanties aan Taiwan, zeggen analisten. President Biden heeft in oktober gezegd dat Amerika in actie komt als China Taiwan zou aanvallen. Voor die tijd liet Washington dat in het midden, met het idee dat de mogelijkheid van Amerikaanse hulp al afschrikwekkend genoeg zou zijn.
"Beide landen zijn uitgerust met kernwapens", zegt Teer over de risico's bij een confrontatie tussen China en de VS rond Taiwan. "Riskant is ook het scenario waarin Peking denkt: dit is misschien wel de beste kans die we krijgen", refererend aan de kantelende machtsverhoudingen, onder meer door Aukus, een militair verbond tussen Australië, het Verenigd Koninkrijk en de VS.
De inwoners van Shantou lijken zich daar allemaal nog niet zo'n zorgen te maken. In een textielfabriekje net naast de startbaan wint het geluid van draaiende spinnenwielen het van de rondcirkelende vliegtuigen. "Waar zou ik bang voor zijn?" zegt een van de medewerkers. "Geen zorgen, oorlog is geen thema."
