Onderzoek naar Capitoolbestorming is race tegen de klok
Een van de belangrijkste parlementaire onderzoeken in de geschiedenis, vergelijkbaar met Watergate en de 9/11-onderzoeken. Zo noemde Liz Cheney, de Republikeinse medevoorzitter van de 6 januari-commissie, het onderzoek naar wat er een jaar geleden gebeurde bij de bestorming van het Capitool.
Makkelijk was het niet, maar de parlementaire onderzoekscommissie denkt de komende maanden een stevige zaak aan het publiek te kunnen presenteren. De commissieleden hebben inmiddels meer dan 300 getuigen gehoord, tienduizenden documenten verzameld en zijn het hele land door gereisd om gekozen volksvertegenwoordigers te vragen in hoeverre ze door voormalig president Trump onder druk zijn gezet.
Een jaar geleden, op 6 januari, bestormde een woedende menigte Trump-supporters het Capitool, waar op dat moment de beide kamers van het Congres in zitting waren om de verkiezingsuitslag te bevestigen. De 6 januari-commissie onderzoekt hoe het zover heeft kunnen komen, wat de rol van de voormalige president en Republikeinse congresleden is geweest en wie er verantwoordelijk voor moet worden gehouden.
Correspondenten Marieke de Vries en Lucas Waagmeester nemen je mee terug naar 6 januari 2021:
Het onderzoek verloopt bepaald niet soepel. Vanaf het begin proberen de Republikeinen het te dwarsbomen. Eerst door een gezamenlijke en dus krachtigere commissie van zowel het Huis als de Senaat te blokkeren en daarna door omstreden kandidaten naar voren te schuiven om erin plaats te nemen.
Als die geweigerd worden door voorzitter Pelosi van het Huis van Afgevaardigden is dat voor de Republikeinen meteen het argument om de commissie weg te zetten als partijdig en dus bij voorbaat onbetrouwbaar.
Heel Amerika is getuige als eind juli het onderzoek officieel van start gaat met de rechtstreeks uitgezonden emotionele getuigenissen van vier doorgewinterde politieagenten die er op 6 januari bij waren.
Bekijk het interview dat de NOS had met een van de agenten, Michael Fanone:
De vier agenten zijn tot nu toe de enigen die openbaar zijn verhoord, omdat andere verhoren achter gesloten deuren plaatsvinden of getuigen weigeren te komen. Zo komt Steve Bannon, voormalig campagneleider en adviseur van Trump, na een dagvaarding niet opdagen.
De commissie klaagt hem aan voor minachting van het Congres en het ministerie van Justitie gaat hem op basis daarvan strafrechtelijk vervolgen.
Dwarsbomen
Ook Trump zelf dwarsboomt het onderzoek. Via de rechter voorkomt hij dat duizenden documenten die opgeslagen liggen bij het nationale archief worden overhandigd aan de commissie. Het gaat om gespreksverslagen, uitgeschreven toespraken, handgeschreven notities en andere documenten uit het Witte Huis van de dagen in de aanloop naar 6 januari en van 6 januari zelf.
Een andere tegenslag voor de commissie is de draai van de voormalige stafchef van Trump, Mark Meadows. In eerste instantie werkt hij mee met de commissie en overhandigt hij computerbestanden en mobiele berichten, maar hij trekt later zijn medewerking in.
Toch heeft de commissie dan al veel in handen. Zoals een 38 pagina lange PowerPoint-presentatie over hoe de verkiezingsuitslag aangevochten kan worden en hoe Trump een nationale noodtoestand kan uitroepen, zodat hij aan de macht kan blijven.
'Stop met de aanval'
Ook wordt duidelijk uit berichtjes die Meadows heeft overhandigd hoe Congresleden, presentatoren van de conservatieve zender Fox News en Trumps zoon Don jr. hebben geprobeerd Trump over te halen om zijn aanhangers op te roepen te stoppen met de aanval op het Capitool.
Eerder deze week vroeg de 6 januari-commissie ook de bekende Fox News presentator Sean Hannity om zijn medewerking. Uit zijn berichten aan Meadows zou blijken dat hij wist wat Trump en zijn team van plan waren op 6 januari.
De commissie weet inmiddels dat Trump tijdens de gewelddadige opstand in de eetzaal van het Witte Huis televisie zat te kijken en 187 minuten lang niets deed.
Ruim drie uur
Dat Trump pas na ruim drie uur tijd de betogers opriep hun acties te staken, wordt nu mogelijk de basis voor een strafrechtelijke vervolging van de voormalige president. De commissie gaat bekijken of hem opzettelijke nalatigheid kan worden verweten en of hij daardoor medeschuldig is aan het geweld van die dag.
Een van de andere hoofdrolspelers van 6 januari is vicepresident Mike Pence. De commissie heeft hem opgeroepen om te komen getuigen. Pence moest die dag rennen voor zijn leven, nadat hij had geweigerd de bekrachtiging van de verkiezingsuitslag te blokkeren, iets waartoe Trump hem in zijn toespraak eerder die dag had opgeroepen.
Ook zouden zijn toegangspassen binnen het Capitoolgebouw tijdens de bestorming zijn gedeactiveerd. Er stond een galg voor het Capitool met Pence' naam erop en er werd 'Hang Mike Pence op' gescandeerd door de gangen van het parlementsgebouw.
Eindrapport
De 6 januari-commissie zal proberen aan te tonen hoe ernstig de situatie was, en ook proberen verband te leggen tussen de aanval op het Capitool en de druk die Trump uitoefende op de staten en het Congres om de legitieme verkiezingsoverwinning van Biden terug te draaien.
Een van de grootste uitdagingen is het Amerikaanse publiek ervan te overtuigen dat de conclusies van de commissie gebaseerd zijn op feiten en dat de bevindingen betrouwbaar zijn.
De parlementaire onderzoekscommissie kan de verantwoordelijken niet strafrechtelijk vervolgen, maar kan wel een poging doen het grote publiek duidelijk te maken wie er schuldig zijn aan de aanval op de legitimiteit van het verkiezingsproces.
Het is een race tegen de klok, want als de Republikeinen in het najaar bij de tussentijdse verkiezingen een meerderheid in het Huis halen, kunnen ze de commissie ontbinden. Het Trump-kamp zal er de komende maanden nog alles aan doen om de boel te vertragen. Rond de zomer wil de commissie met het eindrapport komen.
