Europese Commissie wil meer rechten voor onder anderen maaltijdbezorgers

Maaltijdbezorgers en bijvoorbeeld chauffeurs van taxidienst Uber moeten in de toekomst als werknemer worden gezien en niet als zzp'er. Met een nieuw wetsvoorstel voor deze zogenoemde platformwerkers hoopt de Europese Commissie de rechten van deze mensen te verbeteren.

"Nu er steeds meer banen worden gecreëerd door digitale platforms, moeten we erop toezien dat deze mensen fatsoenlijke werkomstandigheden hebben", zegt Eurocommissaris voor Mededinging Margrethe Vestager.

Maar deze Uberchauffeur staat niet te springen om in loondienst te gaan:

Er zou behoorlijk wat kunnen veranderen voor maaltijdbezorgers en taxichauffeurs van Uber. Volgens de huidige regels moet je kunnen aantonen waarom iemand geen zzp'er is. Dat is vaak een flinke juridische strijd, want voor platforms als Deliveroo en Uber is het een stuk goedkoper om een zzp'er in te schakelen dan iemand in dienst te nemen.

De Commissie wil nu dat deze mensen in principe als werknemers worden beschouwd. Mocht een werknemer en het platform het hier niet mee eens zijn dan kunnen ze dat aanvechten. De bewijslast wordt dus omgedraaid: nu moet je nog aantonen waarom je geen zzp'er bent, straks is de bedoeling dat je moet aantonen dat je wel een zzp'er bent.

In de toekomst moet platforms mensen in dienst nemen als zij aan minstens twee van vijf criteria voldoen.

Wanneer een platformbedrijf aan twee van deze criteria voldoet zijn ze, volgens de Commissie, gewoon een werkgever en moeten ze dus hun zzp'ers in dienst nemen.

Op dit moment zijn er 500 platformbedrijven in de EU en naar schatting werken er op dit moment zo'n 28 miljoen Europeanen voor die bedrijven. In de toekomst zou dat volgens de Commissie alleen nog maar meer kunnen worden. De verwachting is dat per 2025 zo'n 43 miljoen mensen hun werken danken aan een platform.

Niet alle platformbedrijven zijn hetzelfde

Bij de meeste platforms gaat het volgens de Commissie gewoon goed. Neem bijvoorbeeld een website waar je als consument een klusjesman kunt vinden. Je plaatst een opdracht en vervolgens kunnen meerdere ondernemers reageren en aangeven hoeveel het werk gaat kosten.

Bij bedrijven als Deliveroo en Uber werkt het iets anders. Je gaat bijvoorbeeld als zzp'er niet over je eigen tarief. De Commissie schat in dat er in de EU mogelijk zo'n 5,5 miljoen mensen onterecht als zzp'er werken voor de platforms en wil daar nu dus een einde aan maken. Want deze zzp'ers lopen een groot risico om te weinig betaald te worden.

Ook zijn ze bijvoorbeeld niet verzekerd voor arbeidsongeschiktheid. Als werknemer heeft een maaltijdbezorger of taxichauffeur meer rechten. De Commissie hoopt met dit voorstel het verschil tussen mensen die werken voor een platform en degenen die werken voor traditionele bedrijven te verkleinen.

In het Europees Parlement is er veel steun voor het voorstel. PvdA-Europarlementariër Agnes Jongerius bijt zich al jaren vast in dit dossier en is blij met het voorstel van de Commissie. "In 2019 stond ik naast de Uber-chauffeurs te demonstreren voor hun Europese hoofdkantoor in Amsterdam, nu gloort er een sprankje licht aan de horizon."

Ook Kim van Sparrentak, Europarlementariër voor GroenLinks, denkt dat een grote verandering zal zijn voor platformwerkers. "Hierdoor hoeven platformwerkers geen rechtszaken meer aan te spannen om te krijgen waar ze recht op hebben en moeten platformbedrijven stoppen met schijnconstructies, waarin ze werknemers aannemen als zzp'ers." En ook Europarlementariër Samira Rafaela van D66 vindt het voorstel een grote stap vooruit.

Verdeelde reacties

Vakbond FNV is blij met de voorgenomen nieuwe regels. Volgens FNV ontlopen platformbedrijven al jaren hun verantwoordelijkheden als werkgevers. "Dit voorstel pakt misbruik en uitbuiting aan van een grote groep werknemers", zegt Petra Bolster. "De Nederlandse regering liet het liggen. We zijn blij dat Europa wel doorpakt."

Tegelijkertijd vreest platformbedrijf Uber juist dat het voorstel niet voor een verbetering, maar juist een verslechtering zal zorgen. "Het werk voor duizenden zelfstandigen wordt hiermee op de tocht gezet", reageert het bedrijf in een schriftelijke verklaring. Het risico zou zijn dat "kleine bedrijven in de nasleep van de pandemie hun deuren moeten sluiten en schade wordt toegebracht aan essentiële diensten".

Deliveroo verklaart juist jarenlange rechtsonzekerheid als risico te zien. Wetsvoorstellen zoals deze zouden de "onzekerheid vergroten en zijn meer in het voordeel van juristen dan van de zelfstandige platformwerkers".

Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, moeten de Europese lidstaten hun nationale wetgeving daaraan aanpassen. Soms duurt dat een paar jaar, al zijn er ook veel landen die zulke richtlijnen eerder implementeren.