Omikron is in Nederland, nog veel vragen over nieuwe virusvariant
De omikronvariant van het coronavirus is definitief vastgesteld in Nederland. Tot nu toe zijn dertien mensen besmet met de variant die voor het eerst opdook in Zuid-Afrika, blijkt uit monsteronderzoek van het RIVM. Zij zijn allemaal in Zuid-Afrika geweest.
Over de omikronvariant is nog weinig bekend; een overzicht van wat we wel en niet weten.
'Zeer groot' risico
Afgelopen week steeg het aantal positieve testen in Zuid-Afrika ineens flink, met name in de provincie Gauteng. Na monsteronderzoek bleek dat in 77 gevallen sprake was van een nieuwe variant.
Zuid-Afrikaanse virologen meldden de variant afgelopen woensdag voor het eerst aan de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. De variant was op dat moment nog bekend onder de wetenschappelijke benaming: B.1.1.529. Vrijdag gaf de WHO de variant een eigen Griekse letter, zoals dat ook bij eerdere varianten gebeurde. In dit geval de vijftiende letter: omikron. Inmiddels zegt de WHO dat de variant een "zeer groot" wereldwijd risico is (.pdf) en ernstige gevolgen kan hebben.
De directeur Afrika van de WHO heeft Zuid-Afrika geprezen voor hoe het is omgegaan met de ontdekking. "De snelheid en transparantie waarmee de regeringen van Zuid-Afrika en Botswana de wereld hebben geïnformeerd, verdient lof."
De Zuid-Afrikaanse arts Angelique Coetzee meldde de omikronvariant. Zij noemt de symptomen mild en ziet voorlopig geen reden tot paniek:
Inmiddels is omikron in meerdere landen opgedoken. Naast in delen van zuidelijk Afrika en Nederland was de variant zondag in België, Duitsland, Italië, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Hongkong, Israël en Australië aangetroffen.
Nederland hoog in lijst met meeste gevallen
Nederland is met de dertien gevallen een van de landen waar de variant het vaakst is aangetroffen. Zuid-Afrika voert de lijst met meeste besmettingen aan. In Botswana, waar de variant ook als een van de eerste landen werd vastgesteld, ging het vrijdag om vier bevestigde gevallen. Maar vermoedelijk is het aantal werkelijke gevallen hoger.
Hoeveel besmettingen er met de variant in totaal zijn vastgesteld is niet helemaal duidelijk. Wetenschappers schatten volgens The New York Times dat het om duizenden gaat.
Verspreiding en effect vaccins
Volgens het RIVM lijkt het erop dat de variant zich snel verspreidt. Sneller dan andere varianten zoals bijvoorbeeld delta. Maar of de nieuwe mutatie ook ziekmakender is, moet nog worden uitgezocht. De vooraanstaande Amerikaanse immunoloog Anthony Fauci zegt dat het zo'n twee weken gaat duren voordat er meer duidelijkheid komt. Ook de WHO verwacht pas in de komende weken meer duidelijkheid over de eigenschappen van de variant.
Vooralsnog is ook niet duidelijk wat het effect van de bestaande vaccins is op omikron. Ook is niet bekend hoe omikron reageert bij mensen die al eerder het coronavirus hebben gehad. Fauci verwacht dat de huidige vaccins wel een zekere beschermingsgraad hebben.
Oproep voor testen en boosteren
Demissionair minister De Jonge van Volksgezondheid sloot zondag niet uit dat vanwege de omikronvariant in Nederland extra maatregelen worden genomen. Dat hangt af van de ernst en de besmettelijkheid van de nieuwe variant, waarover dus nog weinig bekend is.
Iedereen die de afgelopen dagen in zuidelijk Afrika is geweest, wordt opgeroepen om zich te melden bij de GGD om zich te laten testen, zei De Jonge. "Als zij positief testen, vragen wij hen om in isolatie te gaan."
De WHO heeft vanwege de nieuwe variant landen opgeroepen om het vaccinatietempo van kwetsbare groepen op te voeren.
Minister de Jonge zei dat de quarantaineplicht voor 100 procent zal worden nageleefd:
De Vlaamse topviroloog Marc van Ranst zei eerder deze week dat het mogelijk niet zo erg is dat omikron besmettelijker is wanneer het een minder ziekmakende variant is. "Maar dat weten we nog niet. En tot die tijd moet je vermijden dat nieuwe varianten voet aan de grond krijgen."
Reisbeperkingen uit zuidelijk Afrika
Mede daarom gelden inreisbeperkingen voor een aantal landen uit zuidelijk Afrika, namelijk: Zuid-Afrika, Lesotho, Eswatini, Botswana, Malawi, Namibië, Zimbabwe en Mozambique. Het vliegverbod geldt niet voor Nederlanders en mensen uit EU- en Schengenlanden die op doorreis zijn naar het land waarin ze wonen.
De Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa noemt de inreisverboden in Nederland en andere landen voor Zuid-Afrikanen volkomen onterecht en ook ineffectief. Hij zegt dat zijn land nu wordt gestraft en dat het vooral zal leiden tot economische schade, waardoor het moeilijker wordt om uit de pandemie te komen. Ook de WHO roept landen op om geen inreisverboden in te stellen, maar maatregelen te nemen die gebaseerd zijn op wetenschap.
Voor reizigers die uit zuidelijk Afrika op het vliegtuig naar Nederland stappen, geldt wel dat ze, ongeacht hun vaccinatiestatus of paspoort, een dubbele negatieve test moeten overhandigen. Dat is een PCR-test en een antigeentest. Bij aankomst in Nederland moeten reizigers in quarantaine. Die quarantaineplicht geldt voor tien dagen, maar kan worden verkort als op de vijfde dag een PCR-test negatief is.
Bekijk hier de hele toelichting van De Jonge terug:
