Inlichtingendiensten krijgen tijdelijk meer ruimte in strijd tegen staatshackers

• Joost Schellevis en Sarah Bürmann

Een nieuw wetsvoorstel geeft inlichtingendiensten AIVD en MIVD tijdelijk ruimere bevoegdheden, melden bronnen aan de NOS. Het wetsvoorstel is bedoeld voor onderzoek naar andere landen met een "offensief cyberprogramma"; welke landen dat zijn is niet bekend.

"We zien de cyberdreiging van deze landen gericht op Nederland toenemen. Het doel van de tijdelijke wet is om de diensten meer armslag te geven daarnaar", bevestigt een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

De wet is niet bedoeld om de diensten meer bevoegdheden te geven, maar om ze "meer armslag te geven om bestaande bevoegdheden in te zetten".

Het voorstel is vanmiddag besproken in de ministerraad, maar er is nog geen knoop over doorgehakt. De toezichthouders van de inlichtingendiensten mogen er nog hun zegje over doen.

Doelwit

Bronnen melden aan de NOS dat de diensten mogelijk makkelijker kunnen hacken, zonder dat er elke keer om toestemming aan de toezichthouder hoeft te worden gevraagd. Nu moet dat nog per digitaal doelwit: dus per webhost, telefoon of computer, in de nieuwe situatie hoeft dat alleen voor een hele operatie. Of dat ook concreet in de wet komt te staan, staat nog niet vast.

Het gaat bijvoorbeeld om het kraken van systemen die niet direct verbonden zijn met het doelwit, zoals die van een internetprovider of een ander systeem dat met een doelwit is verbonden. De Toetsingscomissie Inzet Bevoegdheden, die normaal voor een hack toestemming moet geven, zou daarbij dan geen rol spelen.

Onder meer China, Rusland en Iran worden ervan beschuldigd regelmatig Nederland en andere westerse landen aan te vallen. Bevoegdheden zouden dus makkelijker kunnen worden ingezet in de strijd tegen die landen, maar nadrukkelijk wel alleen in de richting van computersystemen.

Beroering

Begin dit jaar verscheen een evaluatie van de Inlichtingenwet, waarin de bevoegdheden van de diensten zijn vastgelegd. Die evaluatie was beloofd nadat een meerderheid van de kiezers bij een referendum tegen die wet stemde, maar de wet wel werd ingevoerd.

De evaluatiecommissie adviseerde strengere waarborgen en beter toezicht, terwijl op andere punten het toezicht juist zou worden versoepeld.

In Haagse kringen leidt het nieuwe wetsvoorstel tot beroering, omdat het niet in de voorstellen van de evaluatiecommissie stond, en het demissionaire kabinet haast maakt met de invoering ervan. De Tweede Kamer stelde eerder juist dat de bevoegdheden van de toezichthouders niet mogen worden ingeperkt.