Europese Commissie verwijdert al jarenlang e-mails: 'Dat kan natuurlijk niet'

De Europese Commissie verwijdert al jaren op grote schaal notulen van besloten vergaderingen en rapporten. Dat schrijft NRC, die via het Duitse weekblad Der Spiegel notities daarover in handen kreeg. Door de praktijken blijft onder meer geheim hoe omstreden belastingafspraken tussen Europese lidstaten worden gemaakt en welke landen dwarsliggen.

E-mails worden meestal niet opgeslagen door het computersysteem waarmee de Europese Commissie sinds juli 2015 werkt. Alleen als een ambtenaar een ontvangen mail het label "belangrijk" of "vervolgacties vereist" meegeeft, gebeurt dat wel.

Alle andere e-mails worden automatisch verwijderd na zes maanden. Hoe politieke besluitvorming tot stand is gekomen, is dan dus niet meer te achterhalen.

'Wobben onmogelijk'

"Dat kan natuurlijk niet, want als je een WOB-verzoek doet over hoe landen belastingontwijking proberen aan te pakken, is ook interne e-mailcorrespondentie tussen de landen en de commissie van belang. Maar dan zeggen ze vervolgens: die hebben we niet", zegt Martijn Nouwen, belastingdeskundige en universitair docent in Leiden. Hij was degene die achter de praktijken kwam toen hij onderzoek deed naar hoe Europese landen belastingontwijking aanpakken.

De Europese Commissie laat in een reactie weten dat het systeem door de hele organisatie wordt gebruikt. Volgens de commissie houdt ze zich - net als andere overheidsorganisaties - aan de regels voor de selectie van documenten en mogen de documenten die geen waarde meer hebben voor hun werkzaamheden worden verwijderd.

Dwarsliggers

Universitair docent Nouwen deed onderzoek naar de zogenoemde Gedragscodegroep. Die groep stelt de regels op waar Europese lidstaten zich aan moeten houden bij het invoeren van belastingwetgeving. Daarmee moet agressieve belastingontwijking worden tegengegaan.

De Europese Gedragscodegroep bespreekt bijvoorbeeld de regels over het openbaar publiceren van belastingafspraken met de fiscus (zogenoemde rulings) en brievenbusfirma's.

Na veel juridisch getouwtrek kwam Nouwen uiteindelijk toch aan 2500 interne documenten van de Europese Commissie om zo te kunnen onderzoeken hoe landen zich hebben opgesteld in vergaderingen over Europese belastingregels. Eerder bleek al dat Nederland een dwarsligger was in het tegengaan van schadelijke belastingconcurrentie. Ook Nouwen las dat in de opgevraagde documenten.

"Ik viel van mijn stoel af toen ik de notulen las. Nederland wilde de Gedragscodegroep in 2006 zelfs afschaffen. De Europese Commissie zou maar de staatssteunregels moeten inzetten", zegt Nouwen.

Maar Nederland is zich volgens de onderzoeker wel gaan heroriënteren. "Nederland is er klaar mee dat ze aan de schandpaal worden genageld, want ook alle andere lidstaten liggen dwars bij de aanpak van belastingontwijking. Of ze nu groot of klein zijn: ze doen het allemaal op verschillende momenten om verschillende redenen."

Starbucks, Ikea en Nike

Als voorbeeld noemt Nouwen Duitsland: dat land zou een voorstel van Nederland hebben tegengehouden dat de besluitvorming over belastingregels transparanter moest maken. Ook heeft Duitsland tegengehouden dat belastingafspraken tussen belastingdiensten en bedrijven gepubliceerd worden.

Aan de andere kant ligt Nederland volgens het onderzoek wel weer dwars in het plan van de Gedragscodegroep om bijvoorbeeld de belastingafspraken met de Nederlandse fiscus en bedrijven als Starbucks en Ikea verder te onderzoeken. Momenteel doet de Europese Commissie overigens wel onderzoek naar de belastingdeals die Nederland met Nike heeft afgesloten.