Slechtste verkiezingsuitslag voor ANC sinds afschaffing apartheid

De Zuid-Afrikaanse regeringspartij ANC heeft het slechtste verkiezingsresultaat geboekt sinds de afschaffing van de apartheid in 1994. Bij de gemeenteraadsverkiezingen kreeg de partij slechts 46 procent van de stemmen. Dat is fors minder dan het vorige dieptepunt, in 2016, toen de partij van wijlen Nelson Mandela slechts 54 procent van de kiezers aan zich wist te binden.

Geplaagd door de corruptieschandalen van de afgelopen jaren en afgestraft vanwege het uitblijven van oplossingen voor de slechte basisvoorzieningen in grote delen van het land ziet het ANC zijn macht al langer afkalven. Dat de steun onder de 50 procent is gezakt is een hard gelag voor de partij die al bijna drie decennia met afstand de grootste van Zuid-Afrika is.

Lange tijd was het ondenkbaar dat het ANC de macht op het landelijke niveau zou moeten delen in een coalitie of noodgedwongen in de oppositie zou moeten stappen. Dat moment is nog niet bereikt, maar dat heeft er ook mee te maken dat de belangrijkste tegenstanders van het ANC altijd nog minder kiezers weten te trekken, ondanks de gestage neergang van het ANC.

Uitzonderlijk lage opkomst

Zo ook bij deze gemeenteraadsverkiezingen. De tweede partij van het land, de Democratische Alliantie (DA) - die voor veel Zuid-Afrikanen synoniem is voor de geprivilegieerde witte minderheid - blijft steken op 22 procent van de stemmen. Ook de derde partij, de radicaal-linkse Economische Vrijheidsstrijders (EFF) van Julius Malema, die een zwarte aanhang heeft, komt niet verder dan 10 procent.

Het merendeel van de kiezers ging überhaupt niet naar de stembus. Om mensen te stimuleren hun stem uit te brengen was de verkiezingsdag aangewezen als officiële feestdag, maar slechts 47 procent van de kiesgerechtigden bracht een stem uit. Dat is ruim 10 procent minder dan bij de vorige verkiezingen, en wordt uitgelegd als alarmerend signaal over het gebrek aan politieke engagement van kiezers.

Coalities in steden

De uitslagen van deze gemeenteraadsverkiezingen betekenen voor het ANC nu nog vooral dat de partij minder invloed heeft in gemeenteraden en ook minder burgemeesters mag leveren in grote en kleine steden. President Ramaphosa erkent dat dat onherroepelijk ertoe gaat leiden dat zijn partij in grote steden coalities zal moeten aangaan.

"Als we dit een nieuw en beter tijdperk willen maken, zullen we als leiders onze verschillen opzij moeten schuiven en samen moeten werken", aldus de president. In zeker zestig gemeenteraden heeft geen enkele partij een absolute meerderheid weten te veroveren. Nieuwe, kleinere partijen, zoals ActionSA in Johannesburg, kunnen daardoor een belangrijke rol spelen in de coalitievorming.