'Delen van patent voor coronapil is goed nieuws voor ontwikkelingslanden'
Farmaceut Merck, in Europa actief onder de naam MSD, gaat de patenten voor zijn nieuwe coronapil delen. Dat stelt andere farmaceuten in staat om het antivirale middel molnupiravir goedkoop te produceren voor 105 lage-inkomenslanden.
De pil voorkomt volgens MSD dat mensen na een coronabesmetting ernstig ziek worden of overlijden. Molnupiravir moet nog wel worden goedgekeurd door de Amerikaanse medicijntoezichthouder FDA en de Europese evenknie EMA. Als dat gebeurt, kan het in de Verenigde Staten en Europa op de markt worden gebracht. Het zou daarmee het eerste middel tegen covid-19 zijn dat mensen kunnen slikken.
Dat MSD heeft besloten het patent te delen, is goed nieuws voor ontwikkelingslanden, zeggen experts. Zonder de overeenkomst zou de pil voor die landen vermoedelijk moeilijk bereikbaar zijn. Het gaat om landen die veelal ook problemen hebben om aan vaccins tegen het coronavirus te komen.
De patent-overeenkomst loopt via een speciale organisatie, de Medicines Patent Pool, die door de Verenigde Naties wordt gesteund. Het doel van die organisatie is het toegankelijk maken van essentiële geneesmiddelen voor ontwikkelingslanden door te onderhandelen over licenties. Zo onderhandelde de Medicines Patent Pool eerder al over patenten op hiv-middelen.
Nederland staat niet op de lijst van de Medicines Patent Pool, maar veel Afrikaanse landen wel. Juist op het Afrikaanse continent loopt het vaccineren erg achter. Rijkere landen hebben genoeg middelen om het middel van MSD aan te schaffen.
'Maakt groot verschil'
"Dit gaat voor ontwikkelingslanden een groot verschil maken", zegt Ellen 't Hoen, expert patentrecht. Zij verwacht dat molnupiravir betaalbaar blijft als meerdere fabrikanten ermee aan de slag gaan. "Voor landen waar vaccins slecht beschikbaar zijn, kan dit een belangrijk product worden."
Aan de huidige vaccinschaarste gaat het vrijgeven van het patent niets veranderen, waarschuwt veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe, werkzaam voor Artsen Zonder Grenzen. "Maar je geeft landen wel de kans een eigen productie op te zetten zonder dat ze worden tegengewerkt." De productie van het medicijn zal volgens Baidjoe daarmee stijgen en de prijs zal dalen.
De veldepidemioloog stelt dat ontwikkelingslanden nu te afhankelijk zijn van de liefdadigheid van rijkere naties, die covidvaccins grootschalig hebben ingekocht. Baidjoe: "Die liefdadigheid is grotendeels afwezig. Tijdens een globale crisis wil je daar bovendien niet van afhankelijk zijn, je wil dat landen regionaal zelf kunnen produceren."
Dat er lokaal onvoldoende kennis zou zijn om vaccins of covidmedicijnen zelfstandig te maken, is volgens Baidjoe achterhaald. "Ik werk in veel gebieden waar academische instituten zitten en waar veel kennis aanwezig is. Zij zien het leed en de noodzaak om lokaal te produceren en willen daarmee aan de slag."
De stap van MSD noemt patentrechtexpert 't Hoen bijzonder omdat vaccinproducenten juist weigeren hun patenten te delen. "Wat je wil is dat andere fabrikanten uiteindelijk hetzelfde gaan doen. Ik hoop dat ze wat dat betreft het licht gaan zien, maar hun financiële belangen zijn enorm", stelt 't Hoen.
Vaccinproducenten Pfizer en Moderna weigeren tot dusver af te zien van hun patentrecht, ook al hebben regeringen en gezondheidsorganisaties hier wel op aangedrongen. Baidjoe en 't Hoen zijn heel kritisch over die weigering, juist omdat hun vaccins zijn ontwikkeld met publiek geld.
'Geen gadget, maar levensreddend middel'
Baidjoe: "De technologie moet uiteindelijk worden gedeeld. We praten niet over patenten op nieuwe telefoons of tablets, maar over levensreddende middelen."
Patentrechtexpert 't Hoen vindt dat landen wereldwijd veel scherper hadden moeten zijn toen ze deals maakten met producenten. "Toen alle miljarden de deur uitgingen voor de vaccinontwikkeling, had dit al geregeld moeten worden. Dat dit niet is gebeurd, is gebrek aan politiek leiderschap."
