Krim-goud uit Allard Pierson ook in hoger beroep toegewezen aan Oekraïne

Het gerechtshof in Amsterdam heeft de kunstschatten uit de Krim, die in 2014 waren tentoongesteld in het Allard Pierson Museum in de hoofdstad, in een hoger beroep wederom toegewezen aan Oekraïne.

Het museum had de voorwerpen in 2014 in bruikleen van vier musea op de Krim toen Rusland het schiereiland annexeerde. Hierdoor verloor Oekraïne het gezag over het schiereiland. Het was daarom voor het museum onduidelijk aan wie die kunstschatten moesten worden teruggegeven: aan de musea op de Krim of aan Oekraïne. Het Nederlandse museum besloot de stukken te houden tot daar duidelijkheid over zou komen.

Cultureel erfgoed

"Hoewel de museumstukken afkomstig zijn uit de Krim en in zoverre ook als Krims erfgoed zijn te beschouwen, maken zij deel uit van het cultureel erfgoed van Oekraïne zoals deze laatste sinds 1991 als onafhankelijke staat heeft bestaan", meldt het gerechtshof. "De museumstukken behoren tot het publieke deel van het Museumfonds van de staat Oekraïne."

De Oekraïense president Zelensky laat via Twitter weten blij te zijn met de uitspraak. Hij spreekt van een "langverwachte overwinning", bedankt het gerechtshof en zegt dat na het goud het de beurt is aan de Krim om teruggehaald te worden door zijn land.

Rob Meijer, een van de advocaten die namens de vier Krim-musea optraden noemt de uitspraak "heel erg teleurstellend". Hij laat weten in overleg te gaan over eventuele cassatie bij de Hoge Raad. Sergej Aksjonov, de hoogste politicus op de Krim meldt aan het Russische persbureau Interfax de uitspraak "oneerlijk en onwettig" te vinden. Hij zegt dat de strijd om de museumstukken moet worden voortgezet.

Geen werken meer uitlenen

Bij een eerdere rechtszaak in 2016 oordeelde de rechtbank ook al dat de collectie moest worden teruggegeven aan Oekraïne, maar daartegen gingen de musea op de Krim in beroep.

De Russische regering waarschuwde na de verloren rechtszaak dat het geen museumstukken aan Nederlandse musea meer zou uitlenen als de Krim-musea de zaak in hoger beroep opnieuw zouden verliezen. De Russische minister van Cultuur Medinski zei toen niet in te zien hoe er samen met Nederland nog tentoonstellingen konden worden georganiseerd. "Als je daar een collectie van de Hermitage of van de Tretjakovgalerij naartoe brengt, moet je je afvragen of een of andere rechter deze kostbaarheden in beslag neemt."

Mocht Rusland inderdaad geen museumstukken meer willen uitlenen aan Nederland, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de Hermitage Amsterdam. Dit museum stelt stukken tentoon die uit de collectie komen van de Hermitage in Sint-Petersburg. Het museum laat weten nog niet te willen reageren op de uitspraak.

Dat er nu pas een uitspraak is in het hoger beroep, komt doordat de zaak bijna twee jaar stillag. Oekraïne wilde een van de rechters in de zaak wraken (laten vervangen) omdat die ooit als advocaat werkte in de Yukos-zaken die in Nederland dienden. Die gingen over het Russische olie- en gasbedrijf Yukos, dat door de Russische overheid is onteigend en opgebroken. Volgens de Oekraïners zou de rechter van de Krim-zaak toen hebben samengewerkt met de raadslieden die nu namens de Krim-musea in de rechtbank staan.

Het wrakingsverzoek werd door de rechter aanvankelijk afgewezen, maar uiteindelijk werd de rechter alsnog vervangen omdat hij onopzettelijk onjuiste informatie had verstrekt. Daardoor zou de schijn van partijdigheid gewekt kunnen worden volgens een tweede wrakingskamer. Hierdoor moest gezocht worden naar een nieuwe rechter, die zich vervolgens moest inlezen in het dossier.