Een windhoos, hoe vaak komt dat voor in Nederland?
Op verschillende plekken ontstonden er gisteren en vannacht windhozen. Ze richtten forse schade aan in de plaatsen Barendrecht, 's-Heerenberg en Zelhem. Windhozen horen tot de gevaarlijkste weersverschijnselen in Nederland. Ze ontstaan tientallen keren per jaar en razen in de vorm van een slurf met hoge snelheid over het land.
Dat er de afgelopen 24 uur een aantal windhozen is waargenomen lag gezien de weersomstandigheden voor de hand. "De dynamiek in de atmosfeer was ontzettend krachtig", meldt Weerplaza. "Tussen de wind op de grond en de wind op een kilometer hoogte zat een ontzettend groot verschil in zowel windsnelheid als windrichting." In dit artikel wordt uitgelegd hoe zoiets ontstaat.
Maar eerst: was het nou een windhoos of tornado?
Op NOS.nl schrijven we over windhozen, maar Weerplaza spreekt vandaag van tornado's. Niet gek. "Want eigenlijk zijn windhoos en tornado min of meer hetzelfde", zegt weerman Marco Verhoef. "Het gaat om een draaiend verschijnsel. De meningen over het gebruik van de termen zijn verdeeld."
"Het hangt in veel gevallen van de kracht af hoe we het noemen, maar vaste afspraken zijn er niet. In Nederland zijn we geneigd dit een windhoos te nomen. Bij een tornado denken mensen eerder aan Amerikaanse situaties, extremer weer." In Nederland bereikt een windhoos zelden de kracht van een Amerikaanse tornado.
De windhoos in het Gelderse 's-Heerenberg werd gisteren gefilmd:
Wat is een windhoos precies?
Een windhoos behoort volgens het KNMI tot de categorie gevaarlijke weersverschijnselen die zich in Nederland voordoen.
Voor de vorming van windhozen gelden specifieke voorwaarden: ze ontstaan in onweerswolken, de atmosfeer moet heel vochtig zijn. Ook is een flink temperatuurverschil nodig; op aarde moet het warm zijn, en in de hoge lucht koud. Daarnaast moet het waaien, en de windrichting moet op aarde anders zijn dan in de lucht. Zo ontstaat de draaikolk die bestaat uit enorm veel kleine druppeltjes.
"Het gebied waarin ze optreden is meestal niet groter dan een smalle baan van twee tot enige tientallen kilometers lengte en enkele honderden meters breedte", schrijft het KNMI.
In deze video legt Weerplaza uit hoe een windhoos ontstaat:
Hoe vaak komt het in Nederland voor?
Gemiddeld richten zware windhozen enkele malen per jaar zeer plaatselijk een ravage aan. Echt zware windhozen komen in ons land maar zelden voor. De krachtigste van de laatste decennia, met dodelijke slachtoffers, waren in Chaam en Tricht (1967), Ameland (1972), Moerdijk (1981) en Ameland (1992).
Zijn ze te voorspellen?
Dat is op de langere termijn, een halve dag of dag vooruit, niet te doen, zegt Verhoef. "Je kunt dan alleen zeggen dat er potentie voor een windhoos is; de specifieke omstandigheden zijn er. Maar óf en waar het dan specifiek gebeurt weet je vooraf niet."
Het KNMI wil de weerwaarschuwingen wel preciezer maken. "Het is eigenlijk niet meer van deze tijd dat je per provincie waarschuwt, terwijl je eigenlijk op dorpsniveau wil waarschuwen", zei Rob Groenland van het weerinstituut in juni. In samenspraak met de veiligheidsregio's wil het KNMI bekijken hoe zo'n waarschuwing in de toekomst moet worden gegeven.
Groenland denkt dat met een systeem dat lijkt op NL-Alert Nederlanders beter ingelicht kunnen worden over extreem weer. "Vanuit de weerkamer kun je niet met 100 procent zekerheid zeggen dat er een valwind of buitenproportioneel veel regen komt. Maar twintig minuten van tevoren heb je wel een indicatie: je moet oppassen, er komen zware windstoten met veel regen."
Zien we meer windhozen door klimaatverandering?
In algemene zin leidt klimaatverandering tot extremer weer. Maar naar de link tussen klimaatverandering en windhozen in Nederland is nog geen onderzoek gedaan, zegt Verhoef. "Als je gevoelsmatig redeneert zou je dat kunnen denken, maar dat is niet bewezen."
