Vaker valwinden en hoosbuien: KNMI wil op dorpsniveau waarschuwen

Hoosbuien, valwinden en hevig onweer. De afgelopen weken kregen meerdere plekken in Nederland ermee te maken. Zo richtte noodweer van slechts een paar minuten in Leersum zoveel schade aan dat enkele huizen onbewoonbaar werden. En deze week viel er in Maastricht nooit eerder zoveel regen op één dag.

Opmerkelijk aan de weersituaties was dat het noodweer in veel gevallen erg lokaal bleef. Terwijl inwoners in Leersum te maken hadden met valwinden, was er een paar kilometer verderop niet veel aan de hand.

Het KNMI wil de weerwaarschuwingen daarom preciezer maken. "Het is eigenlijk niet meer van deze tijd dat je per provincie waarschuwt, terwijl je eigenlijk op dorpsniveau wil waarschuwen", zegt Rob Groenland van het weerinstituut. In samenspraak met de veiligheidsregio's wil het KNMI bekijken hoe zo'n waarschuwing in de toekomst moet worden gegeven.

Het KNMI kijkt nu onder meer naar Amerika, waar het waarschuwingssysteem geavanceerder is. "Daar gaat het soms om levensbedreigende situaties, zoals tornado's en valwinden van veel grotere proportie. Dus daar moeten ze wel."

NL-Alert als voorbeeld

Groenland denkt dat met een systeem dat lijkt op NL-Alert ook Nederlanders beter ingelicht kunnen worden over extreem weer. "Vanuit de weerkamer kun je niet met 100 procent zekerheid zeggen dat er een valwind of buitenproportioneel veel regen komt. Maar twintig minuten van tevoren heb je wel een indicatie: je moet oppassen, er komen zware windstoten met veel regen." Zo'n bericht zou dan via telefoons snel in een regio verspreid kunnen worden.

In Leersum werden ze op 18 juni totaal verrast. Op deze dronebeelden is te zien wat de valwind daar in de bossen aanrichtte:

De behoefte aan preciezere weerwaarschuwingen wordt alleen maar groter, nu de verwachting is dat Nederland vaker met extreem weer te maken krijgt. Het ontstaan van situaties als in Leersum heeft volgens het KNMI onder meer te maken met klimaatverandering.

"In een warmer wordende atmosfeer kan meer waterdamp verstopt zitten", zegt Groenland. "Nu de atmosfeer langzaam iets opwarmt, zien we dat terug in zwaardere buien, echte wolkbreuken. En ook de frequentie van die buien neemt daardoor toe."

Heel Nederland heeft daarmee te maken, maar bepaalde regio's meer dan andere. "Vooral de zuidoostelijke gebieden van het land, omdat ze daar meer meedoen met de trend van Centraal-Europa". Volgens Groenland zal zich dat in de toekomst uiten in bijvoorbeeld fiksere hagelbuien.

Gebieden ten zuiden van de lijn West-Brabant - Achterhoek lopen het meeste risico:

Het voorspellen van extreem weer is lastig, zegt Groenland. En zeker bij de zware buien en valwinden. "Het ontstaan daarvan is van zoveel factoren afhankelijk, zoals de luchttemperatuur en de hoeveelheid vocht. Dat kan van uur tot uur verschillen. Je weet vaak pas een kwartier ervoor waar de bui precies ontstaat. En dan ben je meestal al te laat voor een waarschuwing." Een systeem dat lijkt op NL-Alert zou dat probleem kunnen ondervangen.

Tientallen weerstations

Het KNMI gebruikt voor de berekeningen informatie van de 35 Nederlandse weerstations. Daarnaast zijn er ruim 300 regenstations en staan er in Den Helder en Herwijnen nog twee grote radars. Toch geven al die instrumenten nu niet de garantie op het goed voorspellen van hevig noodweer of een valwind, legt Groenland uit. "Die zijn heel moeilijk te meten. Als in Leersum bijvoorbeeld geen meetstation staat, kun je eigenlijk pas aan de schade zien hoe sterk de valwind was."

De honderden regenstations van het KNMI worden bemand door vrijwilligers, zoals Jeroen:

Nog meer meetstations zouden helpen bij een betere voorspelling, denkt Groenland. En het KNMI verwacht veel van nieuwe technieken, zoals voorspellingen op basis van algoritmes. Computers kijken dan naar een hele hoop data tegelijk en maken op basis daarvan een berekening voor mogelijk noodweer.

En ook de bekende pluimverwachting, die in het NOS Journaal geregeld voorbijkomt voor het weerbericht van de komende dagen, biedt kansen voor de toekomst, denkt Groenland. "Daar kunnen we heel veel berekeningen mee doen. De uitkomst die er het vaakst uitkomt, is meestal het meest waarschijnlijke scenario voor een bepaald gebied."