Messengeweld onder jongeren blijft zorgelijk, landelijke inleveractie begint

• David van Hulzen

  redacteur Binnenland

Het aantal geweldsincidenten met messen waarbij jongeren zijn betrokken, blijft hoog. In de eerste zes maanden van dit jaar registreerde de politie 155 minderjarige verdachten van steekincidenten. Dat aantal ligt in lijn met de twee voorgaande jaren.

Om de messenproblematiek onder jongeren aan te pakken, start vandaag een landelijke inleveractie voor steekwapens. De actie is onderdeel van het Actieplan Wapens en Jongeren dat demissionair minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid vorig jaar aankondigde.

De totale aantallen van minderjarige steekverdachten kwamen in 2019 en 2020 uit op respectievelijk 315 en 325. De piek zat in het voorjaar van 2020, blijkt uit de politiecijfers. Toen werden tussen januari en juni 170 minderjarigen aangemerkt als verdachte van een steekincident.

Ook werden er aanzienlijk meer messen in beslag genomen:

De discussie rond de messenproblematiek onder jongeren speelt al enige tijd. In 2020 berichtte de NOS over het toenemend aantal steekincidenten onder minderjarigen. Jongerenwerkers trokken toen aan de bel over de verharde straatcultuur en het wapenbezit onder jongeren. Verder vroegen de burgemeesters om een messenverbod. In november dat jaar liet het kabinet weten aan zo'n verbod te werken.

Het verbod zelf laat nog even op zich wachten, maar intussen worden er dus wel andere acties op touw gezet om het wapenbezit onder jongeren terug te dringen. Vanaf vandaag staan op zo'n 330 locaties in Nederland gele containers, waar steekwapens straffeloos ingegooid kunnen worden. Ruim 200 gemeenten doen volgens het ministerie mee aan de actie.

Vorig jaar vertelden deze twee jongeren ons waarom ze soms een mes op zak hebben en waarom ze ingrijpen een goed idee vinden:

De NOS bevroeg vanwege de landelijke inleveractie enkele gemeenten die eerder zelf zo'n actie opzetten naar hun ervaringen.

Amsterdam zamelde bij een inleveractie in november vorig jaar 115 messen in. De gemeente zegt blij te zijn met dat resultaat: "Elk wapen dat van de straat is, maakt de stad een stukje veiliger", stelt een woordvoerder.

Ook de gemeenten Zwolle en Deventer zeggen tevreden te zijn met een eerdere inleveractie, waarbij in heel de regio IJsselland (elf gemeenten in Overijssel) een totaal van 165 steekwapens werden afgegeven. Burgemeester Ron König van Deventer denkt wel dat vooral 'goedwillenden' meedoen aan zulke inleveracties en dat het effect onder grotere groepen jongeren gering zal zijn.

De drie gemeenten stellen dat bewustwording een belangrijk aspect is van de acties, en dus doen zij deze week weer mee aan de inleveractie.

'Geen effect op bestrijding criminaliteit'

Dat geldt niet voor alle gemeenten. Onder meer de veertien gemeenten in de regio Twente doen niet mee. Zo laat de gemeente Enschede weten dat politie-eenheid Oost-Nederland adviseert om terughoudend te zijn met het organiseren van dit soort acties, omdat het "veel tijd en capaciteit kost, een vergaand middel is en niet daadwerkelijk effect heeft op de bestrijding van criminaliteit".

Ook het Openbaar Ministerie Oost-Nederland wilde volgens de gemeente liever niet meewerken aan de inzamelweek.

Volgens een politiewoordvoerder van District Twente maken ze scherpe keuzes in lijn met de lokale problematiek. "Wij hebben in het veiligheidsoverleg met de gemeenten aangegeven dat dit niet een actie niet is waar we onze capaciteit op willen inzetten."

Toch staat Oost-Nederland relatief hoog als het gaat om minderjarige steekverdachten (12 t/m 17 jaar) tussen begin 2017 en juni 2021:

Naast gemeenten zetten ook jongerenwerkers vraagtekens bij de actie. "Laat ik vooropstellen dat aandacht voor dit onderwerp ontzettend belangrijk is", zegt jongerenwerker Jeroen van Baardewijk uit Dordrecht. "Maar een inlevercampagne als deze heeft beperkt effect. Ouders, leraren en niet-gewelddadige jongeren zullen wel bereikt worden. De groep die het probleem vormt niet."

Volgens Van Baardewijk zullen steekpartijen en daaropvolgend ernstig letsel blijven plaatsvinden. "Om dat te voorkomen, moet je veel intensiever te werk gaan", zegt hij. "Deze jongeren zijn een eind verwijderd van de samenleving en zitten in hun eigen bubbel. Je moet die jongens weer betrekken bij de maatschappij en ze perspectief bieden op een normaal leven. Zolang je die bubbel niet doorbreekt, zal dit blijven gebeuren."