Nobelprijs Scheikunde voor Duitse en Amerikaanse moleculenbouwers

De Nobelprijs voor Scheikunde gaat dit jaar naar de Duitser Benjamin List en de Amerikaan David MacMillan. Ze krijgen hem voor het ontwikkelen van een asymmetrische organische katalysator, of zoals het Nobelcomité zegt: "een inventieve manier om moleculen te bouwen."

"De wereld zit vol moleculen", zegt Pernilla Wittung-Stafshede van het Nobelcomité. "Om ze te maken moet je atomen met elkaar verbinden. Dat is niet makkelijk. Soms moet je ze helpen. We hadden twee manieren om dat te doen tot het jaar 2000." Toen kwamen MacMillan en List er afzonderlijk van elkaar achter dat het ook op een goedkope, snelle en nauwkeurige manier kan.

Hun ontdekking heeft volgens het comité veel invloed gehad op het ontwikkelen van medicijnen en het maken van chemicaliën. "Hun ontdekking heeft de mensheid al veel goeds gebracht."

Duurzamer

Het comité stelt dat de ontdekking chemische processen duurzamer maakt. Comitélid Peter Somfai noemt als voorbeeld de productie van de virusremmer oseltamivir. Het huidige productieproces bestaat volgens Somfai uit twaalf reacties. Met het nieuwe type katalysator is het aantal stappen terug te brengen tot vijf. "Dan moet je weten dat iedere reactie-stap impact heeft op het milieu. Het is belangrijk om het aantal stappen dat nodig is om een molecuul te maken omlaag te brengen", zegt Somfai.

Laureaat Benjamin List werd tijdens zijn vakantie in Nederland verrast door het Nobelcomité. "Ik ben in Amsterdam. We hebben een concert in het Concertgebouw bezocht en we hebben een prachtige dag. Ik had deze enorme verrassing absoluut niet verwacht en jullie hebben echt mijn dag gemaakt. Dankjewel."

Volgens List wordt de impact van de ontdekking nu steeds duidelijker. "Onze eerste katalysatoren waren misschien een miljoen keer minder efficiënt dan wat we hadden." Maar inmiddels kunnen de nieuwe katalysatoren volgens List ook dingen die je niet voor elkaar krijgt met de andere twee typen katalysatoren.

Dna aanpassen

Vorig jaar ging de Nobelprijs voor Scheikunde naar de Franse microbiologe Emmanuelle Charpentier en de Amerikaanse biochemica Jennifer Doudna. Zij ontwikkelden een methode om dna eenvoudig te wijzigen.

Het is de derde Nobelprijs die deze week bekend wordt gemaakt. Gisteren was de Nobelprijs voor Natuurkunde aan de beurt en maandag die voor Geneeskunde. Morgen staat de Nobelprijs voor Literatuur op het programma, vrijdag de Vredesprijs en maandag die voor Economie. De uitreikingen zijn in december. Aan de prijs is een bedrag van bijna een miljoen euro verbonden.