Laatste tv-debat in Duitsland: kleinere partijen proberen zich te onderscheiden
Drie dagen voor de Duitse parlementsverkiezingen zijn de lijsttrekkers nog een laatste keer op televisie in debat gegaan. In een confrontatie van anderhalf uur kwamen thema's voorbij als sociale woningbouw, Europa en Duitslands rol op het wereldpodium; onderwerpen die bij eerdere debatten onvoldoende aan bod waren gekomen.
Voor het eerst waren de lijsttrekkers uitgenodigd van alle zeven partijen in de Bondsdag. Bij vorige tv-debatten mochten alleen de leiders aantreden van de grootste kanshebbers: CDU/CSU, SPD en Die Grünen.
FDP en Die Linke
Politieke experts keken vanavond vooral met belangstelling naar Christian Lindner van de liberale FDP en Janine Wissler van de socialistische Linke. Beide kleine partijen zouden wel eens een sleutelrol kunnen gaan spelen als na de verkiezingen een derde partij nodig blijkt voor een meerderheidscoalitie.
Lindner schaarde zich op de thema's woningbouw en klimaat duidelijk aan de zijde van de Union, het verbond van de christendemocratische partijen CDU en CSU. Volgens Lindner is het bedrijfsleven prima in staat om zelf met innovatieve technieken te verduurzamen en de klimaatdoelstellingen te halen. Kritiek had hij op Annalena Baerbock van Die Grünen, die in zijn ogen klimaatneutraliteit wil afdwingen met verboden, belastingverhogingen en extra staatsschuld.
Linke-leider Wissler solliciteerde juist naar een plekje in een rood-rood-groene regering met SPD en Die Grünen, onder meer door aan te dringen op een eerlijke woningmarkt. Wissler sprak zich uit voor een landelijk plafond voor huurprijzen en de onteigening van steenrijke woningbouwcorporaties zoals Deutsche Wohnen. SPD-lijstrekker Scholz liet zich echter ontvallen dat hij geen voorstander is van onteigening. Volgens hem kost dat de Duitse belastingbetaler uiteindelijk meer geld dan het aan goedkope woningen oplevert.
Dit is waarom de Duitse verkiezingen ook voor Nederland belangrijk zijn:
Weinig begrip kreeg Wissler voor haar kritiek op de NAVO en het standpunt dat Duitsland zich zo min mogelijk moet bemoeien met internationale crises. Die Linke was altijd al een uitgesproken tegenstander van de rampzalig verlopen oorlog in Afghanistan, maar bijvoorbeeld ook van de Duitse deelname aan de VN-missie in Mali.
Daarop sprak CSU-leider Markus Söder juist zijn respect uit voor de mensen van de Bundeswehr en steunde hij een uitbreiding van het Duitse arsenaal met bewapende drones. Dit plan om Duitse troepen bij (vredes)missies in het buitenland beter te kunnen beschermen, is al jaren een hete politieke aardappel.
Söder vs. Laschet
Politieke watchers keken vanavond überhaupt met interesse naar Söders optreden. De charismatische minister-president van de deelstaat Beieren had eerder dit jaar een bittere strijd uitgevochten met CDU-voorzitter Armin Laschet om het lijsttrekkerschap van de Union. Söder, zelf voorzitter van de kleine zusterpartij CSU, verloor die verkiezing, maar liet sindsdien regelmatig doorschemeren dat hij zelf een betere, succesvollere kandidaat zou zijn geweest.
Vanavond was van wrok echter geen enkele sprake. Söder sprak onvoorwaardelijke steun uit aan Laschet en heeft er naar eigen zeggen vertrouwen in dat de Union, ondanks een achterstand in de peilingen, zondag alsnog een overwinning uit het vuur zal slepen.
Alternative für Deutschland
Voor het tv-debat was ook lijsttrekker Alice Weidel van Alternative für Deutschland uitgenodigd. AfD is momenteel de grootste oppositiepartij in het parlement.
Weidel probeerde zich meermaals uit te spreken over onderwerpen die AfD-leden na aan het hart liggen, zoals kritiek op het coronabeleid en twijfels over de snelheid waarmee het klimaat verandert. Ze werd daarbij regelmatig onderbroken door de presentatoren van het debat.
Alle andere partijen in de Bondsdag hebben voor de verkiezingen overigens een samenwerking met de AfD uitgesloten. Dat is onder meer omdat elementen binnen de partij door de Duitse veiligheidsdiensten als aantoonbaar rechts-extremistisch worden bestempeld.
Zondag, 08.00 uur
Met dit vierde en laatste tv-debat probeerde de Duitse publieke omroep het publiek nog een laatste inzicht te geven in de standpunten van de partijen. De zeven partijleiders werden geregeld aan snelle vragenrondes onderworpen, waarbij ze slechts in een paar zinnen hun mening over thema's moesten geven.
Of dat kiezers veel wijzer heeft gemaakt, valt te bezien, maar het was zeker geen overbodige luxe. Want nog altijd weet 20 tot 40 procent van de kiezers niet bij welke partij zij zondag hun kruisje zetten. Ze hebben nog drie dagen te tijd. Zondag om 08.00 uur gaan de stemlokalen open.
