CDA werd totaal verrast door aftreden Kaag

Defensieminister Bijleveld, het CDA en partijleider Hoekstra zijn gisteren totaal overvallen door het aftreden van D66-leider Kaag als minister van Buitenlandse Zaken. In het kabinet wist vooraf alleen demissionair premier Rutte dat Kaag ging aftreden als minister van Buitenlandse Zaken.

Dat melden direct betrokkenen aan de NOS. Rutte wist ook maar een uur voordat Kaag haar verklaring aflegde in de Tweede Kamer dat zij zou opstappen. Bijleveld wist van niets.

Bij het CDA is de verontwaardiging daarover groot. Het leidde ertoe dat defensieminister Bijleveld, in het openbaar en met alle ogen op haar gericht, dit nieuws van haar collega moest horen. Bijleveld kon op dat moment niets doen.

Vandaag ontstond de indruk dat Bijleveld onder druk van de CDA-partijtop alsnog is afgetreden. Dat spreken bronnen bij het CDA tegen. Het 'trage' besluit van Bijleveld heeft alles te maken met de actie van Kaag gisteren.

"Het begint allemaal met een afspraak", zegt politiek verslaggever Ron Fresen. In de voorbereiding zouden de vier coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben afgesproken elkaar te steunen in het zware debat. "Ze zouden het onafhankelijke onderzoek naar de chaotisch verlopen evacuaties uit Afghanistan afwachten."

Maar de ChristenUnie zegt dat er van zo'n afspraak geen sprake is. Kamerlid Don Ceder was uitgenodigd voor een coalitieoverleg ter voorbereiding van het debat, maar hij is niet gegaan. De partij zegt heel duidelijk tegen de andere drie gezegd te hebben een eigen afweging te zullen maken.

"Segers heeft gezegd: er is geen coalitie meer dus ook geen coalitieoverleg", zegt Fresen.

Op de dag van het debat concludeerde ChristenUnie-Kamerlid Ceder dat het kabinet ondanks duidelijke waarschuwingen van de Kamer veel te weinig heeft gedaan om de mensen die in Afghanistan voor Nederland hebben gewerkt in veiligheid te brengen. "De urgentie die de Kamer wel voelde, blijkt door de verantwoordelijke bewindspersonen heel lang, te lang, niet voldoende te zijn gevoeld", zei hij.

Hij vertelde in een uitgebreide persverklaring en in gesprekken met de pers waarom zijn fractie voor de twee moties van afkeuring zou stemmen. De kans dat de moties van afkeuring tegen Kaag en Bijleveld een meerderheid zouden gaan halen was ineens levensgroot.

Ron Fresen: "Bij het CDA had men de indruk dat de andere drie regeringspartijen zich zouden houden aan de afspraak om elkaar te steunen. Maar Kaag begon toen serieus aan aftreden te denken."

Voor Bijleveld lag dit heel anders. Vlak na de aankondiging van de ChristenUnie, en nog ruim voor de stemmingen in de Tweede Kamer, liet minister Bijleveld weten dat zij hoe dan ook zou blijven als minister. In een schriftelijke mededeling voegde ze daar aan toe: "Mijn prioriteit ligt nog steeds bij het in veiligheid brengen van tolken die nog in Afghanistan zijn."

In D66-kring werd deze verklaring met verbazing gelezen. Nog voordat alle kritische Tweede Kamerfracties zich hadden uitgesproken over Afghanistan, trok een minister al de conclusie dat ze kon blijven. Kaag voelde zich overvallen en besloot haar afwegingen en uiteindelijke besluit zo lang mogelijk stil te houden.

Politiek verslaggever Ron Fresen: "Je kunt zeggen dat de collegialiteit tussen Kaag en Bijleveld gisteren ver te zoeken was. Maar vanuit Kaag gezien was zij bang dat het nieuws over haar aftreden voortijdig zou uitlekken. En Rutte kon als personeelschef het uitdrukkelijke verzoek van Kaag om haar vertrek een uurtje geheim te houden niet negeren."

"Bronnen zeggen ook: het kan voor het CDA dan ook niet echt een verrassing geweest zijn dat Kaag in dit geval haar conclusies trok", zegt Fresen.

In april deed Kaag immers de veelbesproken uitspraak over Rutte, die niet opstapte na een motie van afkeuring. Kaag zei toen: "Ik zou niet doorgaan. Maar ik ben een ander mens." Voor Kaag betekende een aangenomen motie van afkeuring dat zij in dat geval niet verder kon.

Toch beschouwt het CDA het nog steeds als een verrassing en een breuk van de afspraak.