Geen les, wel schulden; te weinig onderwijs over geldzaken op het mbo

Leerlingen in het mbo krijgen niet genoeg les in hoe ze moeten omgaan met geld. Dat zegt Wijzer in Geldzaken, een platform van het ministerie van Financiën. "Het gebeurt heel mondjesmaat", zegt Olaf Simonse van Wijzer in Geldzaken. "Het hangt heel erg af van de individuele docent of die financieel onderwijs geeft en hoe die daar invulling aan geeft."

Uit onderzoek dat op hun initiatief is uitgevoerd blijkt dat bijna een derde (31 procent) van de ondervraagde docenten burgerschap vijf uur of minder per schooljaar besteedt aan financiële vaardigheden van hun studenten. Tegelijkertijd geeft bijna twee derde van de ondervraagde docenten (64 procent) aan dat ze leerlingen in de klas hebben met financiële problemen.

Belangrijke risicogroep

Dat het per docent zo verschilt hoeveel aandacht eraan wordt besteed is problematisch, zegt Simonse. "We weten dat mbo'ers een belangrijke risicogroep zijn voor schuldenproblematiek. Onderwijs is daar geen wondermiddel tegen, maar kan zeker helpen om schulden te voorkomen."

Het onderwerp financiële vaardigheden valt meestal onder het vak burgerschap op het mbo, vertelt Simonse. "Dat vak is bedoeld om mensen voor te bereiden op hun volwassen leven, daar hoort dit thema thuis."

Toeslagensysteem is ingewikkeld

In 2015 constateerde het Nibud, instituut voor budgetvoorlichting, dat 15 procent van de mbo'ers vindt dat hij een financieel probleem heeft. Deze herfst komt er een nieuw onderzoek naar buiten over de financiële situatie van mbo'ers.

"We zien al jaren dat schuldproblematiek vaker speelt onder jongeren met een mbo-opleiding", zegt een Nibud-woordvoerder. "Dat komt deels omdat ze in het algemeen op jongere leeftijd afgestudeerd zijn en zelfstandig moeten zijn. Daarnaast is bijvoorbeeld het toeslagensysteem in Nederland ingewikkeld, en opleidingsniveau speelt ook een rol in hoe makkelijk je je weg daarin kan vinden."

Najat Ahmadi, docent burgerschap op het Zadkine in Rotterdam, ziet het elke dag. "Ik werk al twintig jaar in het onderwijs. Vroeger had je twee leerlingen in de klas met schulden, nu zijn het er eerder twee zonder schulden."

Ze komt verschillende problemen tegen. "Studenten die toeslagen door lieten lopen, omdat ze niet wisten of en hoe ze die moesten stopzetten. Of studenten die onderverzekerd waren en een onverwachte tandartsrekening kregen. Daarnaast merk je ook dat studenten mee willen met de tijd, en niet altijd goed onderscheid kunnen maken tussen luxeproducten en noodzakelijke producten."

Zo'n negen weken per jaar is ze bezig met les in financiële vaardigheden. Ze focust vooral op informatie geven. "Veel leerlingen krijgen van huis uit schulden mee. Die weten niet beter. Misschien is wat ik doe een druppel op een gloeiende plaat, maar ik kan ze zicht bieden op waardoor schuldproblemen kunnen ontstaan, waar ze eventueel recht op hebben of hoe uitgaven anders kunnen."

Ook maakt ze gebruik van gastlessen van verschillende organisaties en ervaringsdeskundigen. "Dat helpt echt. Leerlingen kunnen zich dan verplaatsen, en zo valt het kwartje."

Kortetermijnhigh

Deveney Undetiwan van het project Money Ways is ervaringsdeskundige: "Als ik geld had, gaf ik het meteen uit. De thuissituatie was niet ideaal en daardoor was ik vaak verdrietig. Dan hielp het me als ik iets nieuws ging kopen, dat gaf me een kortetermijnhigh."

Dat verhaal vertelt ze ook als ze te gast is bij mbo-opleidingen. "Dat helpt om bij jongeren binnen te komen. Zo ervaren ze het zelf ook. Als tijdverdrijf kopen ze iets in de stad en ook online is het zo makkelijk om iets te kopen. Op social media zijn overal advertenties en je kan betalen op afbetaling. Het is fijn als jongeren het gevoel krijgen dat meer mensen dit hebben en dat ze om hulp kunnen vragen."

Volgens Simonse van Wijzer in Geldzaken werkt het goed om een ervaringsdeskundige in te zetten in financiële educatie. Ook de ondervraagde docenten (82 procent) geven aan graag gebruik te willen maken van gastdocenten die aansluiten bij de leefwereld van jongeren. "Maar lang niet alle docenten doen dat", zegt Simonse. "Daar is nog veel te winnen."