Onderzoeker: Tata Steel terecht geschrapt uit rapport, omwonenden woedend

Door de aard van een omstreden GGD-onderzoek naar kankergevallen in de regio rond Tata Steel in IJmuiden is het terecht dat de naam van het staalbedrijf niet genoemd werd in het onderzoeksrapport. Dat zegt Peter Heskes, oud-gemeentelijk ombudsman van Den Haag. Hij heeft op verzoek van de Veiligheidsregio Kennemerland gekeken naar de totstandkoming van het rapport.

In het rapport van vorig jaar zomer concludeerde de GGD dat longkanker en huidkanker de afgelopen jaren bij inwoners van de regio Haarlem en IJmond naar verhouding vaker voorkomen. Zo kwam longkanker bij zowel mannen als vrouwen uit Beverwijk 25 procent vaker voor dan gemiddeld in de rest van Nederland.

De naam van staalbedrijf Tata Steel kwam in het uiteindelijke rapport niet voor, terwijl dat in concepten nog wel het geval was. Dat was een bewuste keuze van GGD-directeur Bert van de Velden. Van de Velden greep verscheidene keren persoonlijk in om een verband met Tata Steel te verwijderen, bleek uit documenten die het Noord-Hollands Dagblad met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur in handen kreeg.

Dat de directeur ingreep noemt Heskes terecht, omdat er geen onderzoek naar de oorzaak van kanker is gedaan. "Het is een onderzoek naar het voorkomen van kanker en naar de overlevingskansen van kanker."

In een fuik

Maar volgens oprichter Ellen Windemuth van stichting IJmondig kunnen grote vervuilers op deze manier nooit verantwoordelijk worden gehouden. "Ik vind het schrijnend."

"Eenzelfde argument hebben we gezien bij het RIVM", zegt Windemuth. "Die zeggen dat er geen mandaat is om naar de oorsprong van de vervuiling te kijken. Dat zegt deze meneer nu ook over de GGD en de oorzaak van meer kankergevallen. Ik zeg: het is juist wel jullie taak om op te komen voor de gezondheid van omwonenden."

Wie is deze staalreus en waarom is Tata Steel vaak in het nieuws? NOS op 3 legt het uit in deze video:

Volgens Heskes speelt ook mee dat juridische aansprakelijkheid voorkomen moet worden. "Wat ik me zou kunnen voorstellen is als je een bedrijfsnaam noemt alsof het de veroorzaker is, een bedrijf een juridische procedure zou kunnen aanspannen tegen de GGD. En ik snap dat je daar als directeur van zegt: dat gaan we niet doen."

Heskes denkt ook dat alle medewerkers integer aan het onderzoek hebben gewerkt. "Alle onderzoeksresultaten zijn erin blijven staan. Dat is niet veranderd." Wel denkt Heskes dat de GGD zich had moeten realiseren dat dit onderzoek niet aansloot bij de vraag. "Het antwoord zou altijd onbevredigend zijn. Dan zwem je in een fuik."

Onderliggend probleem

Uit e-mails en apps in handen van het Noord-Hollands Dagblad blijkt dat Tata-functionarissen zich vroeg in 2020 bij de GGD meldden om te weten te komen wat er in het rapport zou komen te staan. Ook kreeg Tata Steel het rapport een dag voor publicatie. Maar volgens Heskes is er geen sprake van beïnvloeding door bedrijven, organisaties of bestuurders.

Hij noemt de kritiek op het rapport een symptoom van een onderliggend probleem, namelijk de ongerustheid van omwonenden van het terrein van Tata Steel over hun gezondheid. Die ongerustheid wordt verder gevoed door grafietregens en de indruk dat de overheid en de bedrijven op het terrein te weinig doen om de gezondheidsrisico's te verminderen.

Hij adviseert een overleg van bewoners, industrie en overheid om te bespreken onder welke condities de basismetaalindustrie in bewoond gebied kan blijven bestaan. "Het Rijk moet regie nemen."