Genderneutraal Gouden Kalf: leeg en voorbarig gebaar of logisch besluit?
De Gouden Kalveren voor Beste Mannelijke en Beste Vrouwelijke Hoofdrol verdwijnen; er komt één prijs in die categorie. Daarmee verdwijnt dus het onderscheid tussen man en vrouw bij de uitreiking van de belangrijkste filmprijs van Nederland.
Het Nederlands Film Festival (NFF) zegt daarmee aan te sluiten bij de wereldwijde discussie over genderinclusiviteit, die ook binnen de filmwereld speelt. "We kijken naar prestaties, ongeacht gender."
Regisseur Norbert ter Hall vindt het besluit logisch. "De mix aan kenmerken van een persoon zijn niet alleen terug te brengen op mannelijk en vrouwelijk. Er zijn zoveel factoren die bepalen wie je bent, het is heel raar om dan op een aspect te selecteren."
Hij verwacht dat er door de beslissing van het NFF meer oog komt voor het vakmanschap van de individuele acteurs. "Natuurlijk is er verschil tussen mannen en vrouwen en dat doet er toe. Maar juist door geen onderscheid te maken, ga je beter op die verschillen letten, die krijgen hierdoor meer aandacht."
Stigmatiserende rollen
Er is ook kritiek op het besluit: "Ik snap de keuze en keur het niet per se af, maar het is een leeg en voorbarig gebaar. Waar we vooral naar moeten kijken, is hóe we de beste acteur en actrice beoordelen; dat vrouwen en mannen gelijk zijn", zegt scenarioschrijver Manju Reijmer.
Die gelijkheid is er volgens hem nu niet. "Statistisch gezien zijn er veel vrouwelijke rollen en doen we het niet heel slecht in Nederland, maar dat zijn vooral stigmatiserende rollen zoals die van huisvrouw. Terwijl mannelijke acteurs juist de artistiek intuïtieve man mogen zijn met psychologische problemen en diepgang in hun rol."
Ook actrice Katja Herbers uitte zich kritisch:
De Grammy Awards, een van de belangrijkste Amerikaanse muziekprijzen, werden in 2012 al genderneutraal. Ook binnen de MTV Awards wordt al jaren geen onderscheid meer gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke artiesten. Vorig jaar besloot de organisatie van de Berlinale, het internationale filmfestival in Berlijn, diezelfde lijn te volgen.
In de voorhoede
Waarom volgt het NFF nu pas? "Je moet je juist afvragen: 'Gebeurt het nú al?'", zegt Silvia van der Heiden, directeur van het NFF op het NOS Radio 1 Journaal. "We zetten als eerste filmfestival deze stap. Daarmee lopen we in de voorhoede, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Oscars en het filmfestival in Cannes."
NFF heeft de veranderingen doorgevoerd in samenspraak met de Dutch Academy For Film (DAFF) en ACT Acteursbelangen. Het is een goede stap op weg naar meer inclusiviteit en diversiteit, zegt Manoushka Zeegelaar Breeveld, voorzitter van ACT. "Ik had liever meer stappen gezien, maar we zijn tevreden met dit begin. We praten er al heel lang over, maar je moet gewoon beginnen om te zorgen dat er verandering komt."
Vooral mannelijke hoofdrollen
Hoewel er de afgelopen decennia veel is veranderd en verbeterd op het gebied van diversiteit in de filmwereld, is er nog veel werk te verzetten, zegt Zeegelaar Breeveld. "Het is nog steeds slecht gesteld met vrouwen in de film, er zijn veel meer mannelijke hoofdrollen. We moeten sectorbreed kijken hoe dat representatiever kan, ook met non-binaire acteurs."
Daarbij mag geld niet de doorslaggevende factor zijn, zegt ze: "Het is onze maatschappelijke verplichting om een representatiever beeld te scheppen. Dat zit hem niet alleen in Kalveren en prijzen, maar in een representatieve industrie waarin iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt om de wereld gelijkwaardiger te maken."
Reijmer betwijfelt of iedereen wel gelijke kansen krijgt, als er gestemd moet worden op een winnaar. "Krijgen non-binaire mensen dan ook eerlijke kansen, is er geen seksisme meer en stemmen mensen dan op vrouwen? We veranderen nu iets aan de buitenkant, zonder dat we iets aan onszelf veranderen. We moeten de verhalen van gehandicapten, vrouwen en al die andere groepen net zo boeiend maken als dat we het verhaal van Superman maken."
Acteur Yorick van Wageningen heeft zijn lidmaatschap bij de Nederlandse Academy per direct opgezegd. Lees hier zijn brief:
Het genderneutrale Kalf voor acteerprestaties is overigens niet helemaal nieuw. In 1994 werd de categorie 'Beste acteerprestatie in televisiedrama' ingevoerd. Maar nadat vier jaar achtereen mannelijke acteurs de prijs kregen, werd er vanaf 1998 een onderverdeling gemaakt tussen mannen en vrouwen.
Het Nederlands Film Festival begint op 24 september. Op 27 september worden de nominaties bekendgemaakt. De uitreiking van de Gouden Kalveren vindt plaats op vrijdag 1 oktober.
