Klimaatverandering op Sicilië: 'We leven nu al met de gevolgen'

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Normaal hangen de bomen van fruitteler Benedetto Benfatto in deze tijd van het jaar vol met vruchten. Maar als hij nu een mandarijntje wil tonen, is het even zoeken tussen de droge bladeren. Wat hij vindt, is een enkel groen bolletje ter grootte van een druif. "Dit kan ik toch niet verkopen", verzucht hij. "Dit is een afvalproduct."

Oorzaak van de nu al mislukte oogst is de droogte die Sicilië al maanden teistert. "Dat er in de zomer nauwelijks regen valt, is hier normaal", legt Benfatto uit. "Maar dit jaar hebben we ook in de winter nauwelijks neerslag gehad. Het meer waar ik mijn water haal, was daardoor aan het begin van de zomer al bijna leeg."

Om goed te groeien hebben zijn bomen per stuk duizend liter water nodig, en dat ongeveer elke vijftien dagen. "Maar deze zomer heb ik ze nog maar een keer water kunnen geven", vertelt hij. "En nu kan ik alleen maar wachten op het water uit de hemel."

Vooral het westen van het eiland is droger geworden en daar moeten lokale fruittelers mee om zien te gaan, ziet correspondent Heleen D'Haens:

Het binnenland van Sicilië, waar Benfatto's bedrijf gelegen is, beleeft de droogste zomer in zeker tien jaar tijd. Daarnaast is het extreem warm: al weken wordt het overdag op zijn veld meer dan 40 graden. Volgens de fruitteler is het geen toeval. "Elk jaar wordt het warmer en warmer, droger en droger", merkt hij. "De klimaatverandering is niet iets van de toekomst. Wij zien het hier nu al gebeuren."

Die conclusie beaamt de Nederlandse hoogleraar Christian Mulder, die aan de Siciliaanse universiteit van Catania onderzoek doet naar klimaatverandering. "Sinds 2010 zien we dat vooral het westen van Sicilië heel droog is geworden. Dat gaat meer en meer op Tunesië lijken. En die hoge temperaturen zien we inderdaad ook steeds vaker."

Ook het klimaatrapport van het IPCC, dat vandaag gepresenteerd is, stelt dat extreme temperaturen in het Middellandse Zeegebied in de toekomst waarschijnlijk vaker zullen voorkomen.

Verwoestijning

Het baart landbouwers als Benfatto grote zorgen. Uit andere, lokale studies blijkt dat zo'n 70 procent van het Siciliaanse landschap door klimaatverandering het risico loopt te veranderen in een woestijn.

De vrees is terecht, zegt hoogleraar Mulder. Maar het proces is ook omkeerbaar. "Die scenario's spelen tussen 2030 en 2050. We zijn al een tijd begonnen met duurzamer produceren, maar het kost tijd totdat we het effect daarvan zien. Met een beetje mazzel zouden we bijvoorbeeld in 2025 al kunnen merken dat de verwoestijning niet doorzet."

Nieuw klimaat, nieuwe gewassen

Bovendien biedt het veranderende klimaat voor sommige landbouwers ook kansen. Zo is de 32-jarige Maruzza Cupane, nadat ze het familiebedrijf van haar vader had overgenomen, begonnen met het kweken van mango's en avocado's.

"Twintig jaar geleden was dat nog ondenkbaar", vertelt ze. "Het zijn vruchten die vragen om een tropisch klimaat, en dat is wat we hier steeds meer krijgen." Ook zakelijk was de overstap een goeie zet, vertelt ze. "Voor tropische vruchten krijg je veel meer dan voor sinaasappels, die iedereen kweekt. De investering betaalt zich terug."

Om die reden stappen steeds meer boeren over, merkt ook hoogleraar Mulder. "Het enige negatieve punt is dat die tropische vruchten veel meer water nodig hebben, wat ten koste kan gaan van sinaasappels en mandarijnen."

Dat is in haar bedrijf niet het geval, zegt Cupane. "Waar wij zitten, aan de kust van Sicilië, is gelukkig nog geen sprake van droogte. Wij hebben hier ook sinaasappel- en mandarijnenbomen, en ook daarvoor is genoeg water beschikbaar."

Wel ziet ook zij de uitdagingen van een veranderend klimaat. "Als het een keer regent, regent het nu veel harder. We moeten leren hoe we die massa's water kunnen opslaan. Er moet een generatie landbouwers komen die steeds beter opgeleid is, en steeds beter kan omgaan met de veranderingen die er zijn."

Ook hoogleraar Christian Mulder is al met al optimistisch over de landbouw op Sicilië. "Tweeduizend jaar geleden was het binnenland van het eiland de vruchtbare graanschuur van het Romeinse Rijk. Dat is het natuurlijk niet meer zo", zegt hij. "Maar het proces is absoluut niet onomkeerbaar. Als er hier bijvoorbeeld een brand is, groeit het bos daarna snel weer terug. Dat is eigen aan de mediterrane vegetatie. De herstelkracht van de natuur is hier veel groter dan de herstelkracht van de mens."